Andorra

Kwoci Antawr (安道爾)

Andorra（安道爾）

Gaga kska Owcow ka Andorra, 42 30 N, 1 30 E ka gaga na nniqan.

Kana ka knlbangan na o 468 sq km（hangan na o Tg196）

(knlbanga dxgal o 468 sq km, knlbangan qsiya o 0 sq km).

Kana ka sejiqun o niqan 85,660 hiyi.

Gaga Andorra la Vella ka pusu alang paru, jiyax 8 idas 9 ka jiyax skrayan klwaan.

Manu ka dxgal Andorra ga wada sugan 43.40% ka dxgal qpahan, 34% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 22.60% na. Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Joan-Enric Vives i Sicília, pnaah hngkawas2003 idas 5 jiyax 12pnrajing kmlawa klwaan.

Kwohwey (國徽)

Ida nkiya nniqan lnglingay (自然地理位置)

cinkhulan sa knita’ sa brbiru’

Pkla (說明)

Antawr cinwangkwo, tduwa matas Antawracinwangkwo uri, ksun Antawwang kana, hiya o biciq klwaan, dxgal

klwaan o niqan 468km. Gaga hunac gqian hidaw Nanow na neyrucinwangkwo, gaga hunac hraan hidaw dgiyaq

Pirinyos, mskiyig dha klwaan Sipanya ni Fakwo, pusu na alang o gaga Taantawr. Skari kari Cyatayrung, ida tduwa

ka skari kari . Sbkyhii Seejiq

Pusu：Alang Antawr

Pusu ni paru bi alang Taantawr

hbangan klabuy：Owyueyn

Klgan Cow ：Owcow

Djiun kari klwaan：kari Cyatayrung

Ris(歷史)

• Idas 7 hngkawas 1934 siida, mngarang kari saw yaku ka tnpusu Antawr msa ka Pawris.skeseryawf
• Snruan kari ga Farankwangkwo Caritati nii iyux smiyuk pnspais seejiq Antawr ni Seejiq Mor, bqanan na patas srwaan, phiyug pnrhulan Antawr, smkul pocyuey Sipanya Uker pusu dmudul pnrhukan. Maxal kingal kbkuy hngkawas ssida, Uker pusu pedudul pnrhukan ni klwaan Fakwo ga prajing ppluk tnpusu Antawr. Hngkwasan 1278 do mnhdu kari ka dhiya da, ida msupu dmuuy Antawr ka Fuwa pocyuey klwaan Fakwo ni pusu pedudul prhulan(pnrngagan.dha kari o mklawa ni pnrajil dxal), bukuy do nFuwa pocyuey o wada bqanan baga Nawala da, manu ka Fawang hngri spac o hngkawas 1607 siida, pusa patas, paah sayang dbukung Fakwo ni dpedudul prhulan Uker ka msupu tnpusu Anker msa..
• Hngkawas 1933 do klwaan Fakwo ga mangal kari saw nii mlih ka ngalan hbangan knlangan ni maku mllug kaklealang dni miyah mluk Anker. Jiyax 12 idas 7 hngkawas1934 do niqan kingal seejiq miyah kmrmux ni asi pgarang kari saw tnpusu ku Anker ka yaku msa, nii tmraki pedudul prhulan Uker uri, hiya o seejiq Erwo Pawris.Skeseryawfu (Борис Скосирев ka hangan na Erwos). Kiya ka kiya ni bukuy tgmasapac na jiyax20 idas7 do wada asi qrapi mklawa na Sipanya da, duri ni wada asi qrwaqi Anker da. hngkawas1936 dhuq hngkawas 1940 nii o yasa msapais ka klwaan Sipaya, kiya ni smkul empsaping musa kmlawa Anker.
• Mspais tgdha siida, Antawr nii ga ida ini usa dmayaw ana ima, hiya ka pusu bi yahan bbarig uxay dungus na qyqaya, manu ka klwaan Sipanya Forangke cngcyueyn o mkmiyah mluk Antawr uri, hici o ini iyah mluk. Ida wada bsiyaq bi ini supu isil klwaan, wana nanaq msluban dha Fakwo ni Cyatayrungniya. Knxalan nii dga Antawr o mbiyax bi smalu leelug ni slutuc dha isil alang, duri ni kmbiyax bi prana quri saw qpahun rrigan. Hngkawas 1993 do pnuda kungtow ka Antawr, wada dha pdaan ka Seynfa ni maa ruwan Reynhekwo ka hiya uri da.

Cngc (政治）

Pusu：Antawr kmlawa

• Seynfa Antawr kndadax hngkawas 1993 do tduwa djiun da, Seynfa dha gaga teura matas klwaan cyuncuriseyn ka Antawr, phiyug dha bukung klwaan, thnganan cinwan. Kingal o Cungtung Fakwo(Aymannyo. Makehung), kingal o pdudul prhulan Cyatayrungniya Rwoma Teyncucyaw prhulan Ukerga( kari Cyatayrungniya o Bisbat d'Urgell) kiya ka pdudul prhulan(Hwoan. Enrike.Piweys.sisiriya sayang), cinwangxay o uxay dungus bi.
• Rifa o psslian pprngaw kari ka tnpusu, psslian pprngaw kari o phiyug 28 tleengan, mdka o pnegaan kana ka seejiq klwaan, mdka o pnegaan kngkingal alang. Mklawa o kiya ka snpuan hbaraw na psslian pprngaw kari. Pklawa Kwofang o dklwaan Fakwo ni Sipanya tnpusu.

Singcng-cyuhwa（行政劃區）

安道爾行政劃區

Psnaqan 7 mklawa ka Antawr：

•  Taantawr

• Kaniryuey

• Enkanpu

• Ayskartes-Enkertani

• Masana

• Awrtinwo
• Snghuriya-Terworiya

Tiri (地理）

Pusu：nniqan lnglingay Antawr

安道爾地形圖

Gaga hraan hidaw dgiyaq Pirinyos ka Antawr, ruwan klwaan o niqan ddgiyaq gmhabuk, mtriqi ka hnygan dxgal, yabi 1966M(6,549  ) ka knbowqax na, tgbowqax na dgiyaq Kemapeyterwosa ga 2,946 M ka Haypa(9,656   ). Kana ka klwaan o gaga seyusan tru Y hnygan ayug, hici do mstrung yayung Warira ni mquri Tayrungniya na Sipanya.

Karac Antawr ga saw bi karac dgiya, ada ka kingal nanaq ka hnygan dxgal dha, ltu ka karac rbagan, egu bi nniqan o bbaraw bi ka mskuy misan, kingal hngkwasan o yabi Ses 9.1°C（48.4 °F）.  

Cingci (經濟）

Qqpahun rrigan GDP o niqan 80%, pusu bi pniyah hbngan Antawr. Kingal hngkawas ga niqan mngari kbkuy wan seejiq, ada ka meynswey ni pnhyugan saan rmigaw sngayan rbagan, misan, kiya ni musa rmigaw Antawr. Knxalan o yasa gaga muda kayke ngalan hbangan ka Fakwo ni Cyatayrungniya, maku ungac knmalu n aka Antawr. Mniq knlangan meynswey, cinjwungyey Anyawr ga ida pusu bi uri. Snalu uqun pniyah pnegalang o wana 2% ka tdwanan phuma pnegalang. Tgaaw saw pniyah isil klwaan kana.  Miric ka pusu bi stabug dha, snalu qyqaya o saw ka puqan ni qyqaya sapah.    

Ida uxay dOwmung ka Antawr, seejiq Antawr ini duuy patas hangan, ini tduwa mkksa gaga qlangan snkncyu ksun, ida niqan pnluban ka dha nii( ini ngali kwanswey Owmung ka Antawr). Rahuq na o ida ungac klabuy pila dha nanaq ka Antawr, ini dhuq hngkawas 1999 na o mduuy Farang Fakwo ni Piseta Sipanya, bukuy do mduuy Owyuey da. jiyax 30 idas 6 hngkawas 2011 siida Antawr ni Owmung ga brah mnhdu kari o ini tduwa smalu nanaq Owyueyn. Paah hngkawas 2013 do smalu Owyueyn nanaq, kana hbangan o 230 wan Owyueyn. Ida nkiya o niqan sweyri fateyncang, kwangcyueynswey, qhuni, teykwang ni ceyn dnii.

Sseejiq (人口）

Pusu：sseejiq Antawr

Antawr ga wana 33% da Sipanya ka dungus seejiq Antawr, pnaah isil klwaan o ida seejiq Sipanya ka

pusu bi(niqan 43%), niqan ka seejiq Putawya 11% ni seejiq Fakwo 7% kiya.

Kari (語言）

Djiun kari klwaan o kari Cyatayrungniya. Ida hbaraw bi ka mkla rmngaw kari Sipanya uri.

Kari Ingkwo n kari Fakwo o kika pusu bi kari isil klwaan.

Tiyu（體育）

Yasa mnangal egu malu hangan pnspngan na Tungci yuntunghwey ka Antawr, kiya ni niqan bi hangan dha. Pspngan dha yuntung sayang o niqan cucyow, ingskanracyow, rancyow ni hwaruncyukuncyow, teumal pspung Owcowpey ni Sceypey na hwaruncyukuncyo ka Antawr.Hngkawas 2011 siida, ida Antawr ka pusu bi muda qqpah Owcow reynsay na spac embiyax na papung qpringan kklwaan. Yasa ini khbaraw ka sjiqan ruwan klwaan, kiya ni uxay malu ka nangal dha hangan pnspngan klwaan qpringan cucyo kwoci says siida. Pnhiyug hngkawas 1994 ka cucyow cunghwey Antawr,pusu qqpahun qpringan cucy( saw ka Cyacireynsay, Antawpey, Antawr cawcipey) ni ruwan sapah rima seejiq cucyo na pspung klwaan. Taantawr na cyurepu Antawr FC, pnhyugan hngkawas 1942, sayang gagisu teumal pspung Sipanya na.

Kanrancyow o ida nkiya yuntung Antawkr, yasa saw kiya kana ka hunac Fakwo. Thnganan dha “ Els Isards” na Antawr qpringan klwaan kanrancyow, mniq Ingskanrancyow ni 7 hiyi kanrancyow na pspngan kwocisay o ida niqan bi hangan dha. Qpringan kanrancyow Taantaw “ VPC Antaw XV” teumal pspung Fakwo kwancyunsay.

Cungcyaw (宗教）

Pusu bi cungcyaw Antawr ga kiya ka Teyncucyaw(88.2%) , ana nanaq uxay pusu bi snhian klwaan Antawr ka Teyncucyaw ksun o, ida smruwa klwaan ni Teyncucyaw niqan kingal nanaq pnluban dh aka Seynfa dha,.rahuq na Citucungcyaw klgan dha niqan Sincyaw Sngkungcung, Kweycngung, prhulan Sinstu dnii, msupu dha pnaah Citucyaw na uxay pusu prhulan, saw ka prhulan Tungyi, Yeyhehwa ceyncng seejiq. Rahuq na ciway cungcyaw o niqan Isranccyaw( pusu na o tnhjil seejiq peyfey Musrin) , Intucyaw, ni Pahayicyaw,

rahuq na o yabi 100 hiyi seejiq Yowtay ga t mniq Antawr.

Pusu ndaan (重要成績）

這Ariadna Tudel Cuberes ni Sophie Dusautoir Bertrand dha dqrijil nii ga, hngkawas 2009 siida, ida

mnangal hangan Tungpay ksun, ensaan dha pspung Owcow hdrus huda sttu dgiyaq. Joan Verdu Sanchez

nii ga hngkawas 2012 mnangal hangan Tungpay misan mbbiyax Awyunhwey dgiyaq hdrus huda.

Hngkawas 2015 do Marc Oliveras ga mnangal hangan inpay pyasan paru knxalan misan yuntunghwey

Uri, manu ka Carmina Pallas ga mnangal hangan kingal inpay ni kingal tungpay qpringan dqrijil kiya.

Pnyahan pnatas(參考資料)

https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%AE%89%E9%81%93%E5%B0%94(參考中文維基百科)