Azerbaijan
Azerbaijan（亞塞拜然）
smmalu patas
Gaga kska Yacow ka Azerbaijan, 40 30 N, 47 30 E ka gaga na nniqan.
Kana ka knlbangan na o 86,600 sq km（hangan na o Tg113）
(knlbanga dxgal o 82,629 sq km, knlbangan qsiya o 3,971 sq km).
Kana ka sejiqun o niqan 9,872,765 hiyi.
Gaga Baku ka pusu alang paru, jiyax 28 idas 5 ka jiyax skrayan klwaan.
Manu ka dxgal Azerbaijan ga wada sugan 57.60% ka dxgal qpahan, 11.30% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 31.10% na.
Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Ilham Aliyev, pnaah hngkawas2003 idas 10 jiyax 31pnrajing kmlawa klwaan.
cinkhulan sa knita’ sa brbiru’
Cingci(經濟)
smmalu patasAsoring ni hngak ida nkiya Yasaybayran egu balay, kika pusu bi ngalan hbangan dha. Murux do, qntaan ta biyax klwaan dha, Yasaybayran o mniq rima klwaan Ciyaway-kawcyasor ruwan tru klwaan, biyax klwaan na o tgdha bukuy Hasake.
Ris(歷史）
smmalu patasKongyueyn 3 sci, Yasaybayran klwaan kika sejiqun posi, Kongyueyn 642 hngkwasan ga klwaan kika Arapo Harifakwo (Arapo-tikwo). Kongyueyn 11 dhuq 13 sci Yasaybayran maa tgkingal tnpusu sejiqan da, 9-16 sci psrmux kika sejiqun tuerci, seejiq Mongku ni Posi, 1828 hngkwasan o cikuh dxgal Yasaybayran o mseupu Errows, ni sngari do hnici dha Posi nanaq kida. 1917 hngkwasan 11 idas pnhyugan murux kingal Yasaybayran-mingcu-konghekwo da, 1920 hngkwasan 28 jiyax 4 idas pnhyugan Yasaybayran suweyay-serhweycuyi-reynbang-konghekwo, 1922 hngkwasan 12 jiyax 3 idas seupu pnhyugan Kawcyasorsuweyay-serhweycuyi-reynbang-konghekwo (高加索蘇維埃社會主義聯邦共和國) ka Ciyawcya ni Yameyniya, 1922 hngkwasan 30 jiyax 12 idas mrmuxan Sureyn da, 1936 hngkwasan 5 jiyax 12 idas pnryuhun Sureyn do konghekwo dha duri da! 1991 hngkwasan 30 jiyax 8 idas siiga dtuwa murux kingal klwaan da, pnhyugan Yasaybayran-konghekwo.
Tiri（地理）
smmalu patasYasaybayran mniq kika hunac Kawcyasor-sanmay, hraan hidaw ssiyaw yayung Rihay, siyaw daya Erros, gqiyan hidaw ni Yameiniya, siyaw bi Ciyawcya, hunac o mlutuc Yirang. Ruwan klwaan dxgal Yasaybayran o pusu ddgiyaq kana. Ruwan klwaan dxgal o tgparu bi dgiyaq dha kika Pasaduc, mniq Kawcyasor-sanmay, tgququy na o 4740 m. Kana dxgal Ocwo1 wan km².
Karac Yasebairan o knteetu pryuhun, sska ni draan hidaw o ini hari quyux kiya, hunac hraan hidaw o egu hari quyux kida. Pusu paru alang dha Baku mniq hunac hraan hidaw o egu hari quyux kida. Pusu paru alang dha Baku mniq ssiyaw Lihai, misan o muxul bi ka karac, 1 idas 4℃ ka karac dha, 7 idas 25℃ ka karac dha. Day ani gqiyan hidaw mskuy hari ka karac, rbagan o yabi hari 12℃ ka karac hiya, misan o musa dhuq -9℃ ka karac hiya. Quyux kika Yasebairan o kana kingal hngkwasan wana 200 mm bi, kiya ka kiya ni saw bi Gaojiasuoshanmai ni hunac hraan hidaw Lankelangpingyuan o egu hari ka dxgal Yasebairan o dhuq saw Srnabaw ni Krbuhan do mslaq hari, rbagan do mdngu bi kida.
Cngc(政治)
smmalu patasSiyeynfa Yasaybayran qbsuran klwaan o kika saw bi smka bi ka qbsuran klwaan dha,yasa klwaan dha o kika egu bi Dancimingcu-kwociya, kiya ka kiya ni kana cngfu klwaan o ini tduwa bi muda ka mingcu dha, pusu bi ducay (Nnaku 獨裁) na. Qbsuran klwaan Yasaybayran o kika tgbaraw bi tleengan na,Yasaybayran fucongtong o tgdha mdudul dha, Yasaybayran congli o mdudul cngfu kiya. Yasebairan mniq 1991 hngkwasan 12 idas do tduwa bi murux kingal klwaan da,murux kndadax sulien. Qbsuran klwaan Yasebairan o Yilihamu Aliyehfu (伊利哈姆·阿利耶夫). Tgbaraw bi lifa dha o Kwomingyihwey.
Singcng-cyuhwa（ 行政區劃）
smmalu patasKana Yasebairan o niqan:
smmalu patas| Mrimal mngari cyu. （rayonlar; rayon） |
| Maxal kingal ka Csiyas. （saharlar; sahar） |
| Kingal ka Cckonghekwo (Nasicyewan-cckonghekwo ,niqan empitu ka cyu ni kingal ka shih. ) |
Seejiq klgan (人種)
smmalu patas| Seejiq klgan dha, 2009 Hngkwasan (民族構成2009) | |
|---|---|
| Seejiq Yasaybayran (亞塞拜然族) | 91.60% |
| Seejiq Ryeycicing (列茲金人) | 2.02% |
| Seejiq Yamayniya (亞美尼亞族) | 1.35% |
| Seejiq Erros(俄羅斯族) | 1.34% |
| Seejiq Taleysen (塔雷什人) | 1.26% |
| Seejiq nganguc (其他種族) | 2.43% |
Cungcyaw(宗教)
smmalu patasTnpusu bi snhii Yasaybayran o Isranjiyaw, 97% sejiqan o musring (85% syepay, 15% syungnipay), kika kana klwaan tgdha egu sejiqun snhii musring syepay. Yasaybayran ini pntna duma snhii dha klwaan, kari qnbhangan o Yasaybayran siyeynfa, klwaan Yasaybayran o mbslaiq balay, snhii dha o lnglungan dha nanaq. Mniq 2006 hngkwasan dhuq 2008 hngkwasan gaga qmquran kayrwopu, wana 21% sejiqan rngagun dha snhii o kika kndusan dha msa, kika snhii klwaan Yasaybayran o ini bi pusa lnglungan dha. Duma snhii dha o niqan pnrhulan Ciyoro ni pnrhulan Yowtay.