Vertical tricolor (green, red, yellow) with a five-pointed gold star in the center of the red.
Flag of Cameroon-Kwoci (喀麥隆國旗)

Cameron(喀麥隆) smmalu patas

Gaga kska Meycow ka Cameron, 6 00 N, 12 00 E ka gaga na nniqan.

Kana ka knlbangan na o 475,440 sq km(hangan na o Tg54)

(knlbanga dxgal o 472,710 sq km, knlbangan qsiya o 2,730 sq km).

Kana ka sejiqun o niqan 24,360,803 hiyi.

Gaga Yaounde ka pusu alang paru, jiyax 20 idas 5 ka jiyax skrayan klwaan.

Manu ka dxgal Cameron ga wada sugan 20.60% ka dxgal qpahan, 41.70% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 37.70% na.

Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Paul Biya, pnaah hngkawas1982 idas 11 jiyax 6pnrajing kmlawa klwaan.

 
File:Coat of arms of Cameroon.svg-Kwohwey(國徽)
 
File:Location Cameroon AU Africa.svg-Ida nkiya nniqan lnglingay(自然地理位置)

cinkhulan sa knita’ sa brbiru’

Komayrong (喀麥隆) smmalu patas

Komayrong konghokwo (kari Hwakwo: République du Cameroun; Ingyi: Republic of Cameroon), Komayrong kesun daha klaali (kari Hwakwo: Cameroun; Ingyi: Cameroon), alang ga meniq ckceka quri hari ggqiyan hido ka tanyi-cu konghokwo. Quri ggqiyan hido na we, ga msuayus Nayciriya, quri hhreyan na hido ma quri tgdaya na we, ga mtaayus Cato ma Conghwe, quri hunac na we ga mtaayus Cutaw-cuneya, Pongcya ma Kangkwo-konghokwo. Ayus dheran na krrcilung we ga asi tgsiyo Pangniwan, ririh so duma na Cineyawan daka Tasiyang. Ado ka lmlamu ka ddheran na ma gaya na, kika biqan daha ngayan knmalu kesun “syaw-Hweco”, nkiya naq dheran na we niqan hgalang rcilung, nrao, dgiyaq, mmaku qqyexan ma lmiqu mttilux.

Tgbbaro ba Komayrong nii we dgiyaq puniq Komayrong, alang na paru we Tuara, Yawunto ma Cyarua dnii, 200 klegan seediq ma kari daha. Niqan ngayan Komayrong we kwocya cucyo-twe na ma, uyas naq tnaalang daha, Makusa daka Pikusi ka klaun riyung seediq. Kwan-hwang yiyen na Komayrong we, Ingyi ma Hwayi.

Ri-su (歷史) smmalu patas

 

Seediq plaale ba mneniq hini we, seediq alang Paka kesun daha Pemi. Seediq mrengo kari lutuc nPantu we, pneeyah lmiqu baro na Komayrong, ani si, berah na meyah kmremux mangal dheran hini ka Owco-jin de, tena wada theruy icil di. Dehuk knkawas 1884, kwo-wang daha Tuara nii we, kwo-wang Komayrong tgparu ba beyax na tnhweco.

Cung-cu (政治) smmalu patas

 

Ngalan sen-hwa pnrbangan smalu na knkawas 1992 ma, sqita sen-hwa na knkawas 1972 di ge, niqan beyax dmudul alang ka congtong daha. Paru ka beyax na congtong, ani naq ini pooda kwoming-tahwe. 180 ka tloongan kwoming-tahwe, mnteru kayhwe kingal knkawas, smmalu hwari ka ooda daha. Suhwa ciko we ga meniq toma suhwa-pu, asi ka niqan pnpsaan na congtong we, ini mhemuc migin pusu senhwa ka tgbaro ba hwayen.

Way-cyaw (外交) smmalu patas

Komayrong we alang qnlhangan ga meniq Renho-kwo, heya ka tg1 alang uxe qnlhangan Ingkwo ga meniq Renho-kwo, alang ta-Ing kwose ka dheya. Komayrong nii daka tg2 alang qnlhangan ga sqlahang Hwakwo ma, mkmalu bad aka Hwakwo. Ani naq 20% ba hei seediq Musuring ga meniq Komayrong we, Isuran hweyi-cucu ka dheya.

Mbeyax ba mptbale daka alang ssiyo na ka Komayrong. Knkawas 2008, daka alang siyo na paru ma mbeyax ka Nayciriya, wada daha qlengun ba ptbale mpprengo ka pntaayus dheran alang daha, bsiyaq .

Ti-ri (地理) smmalu patas

Egu lmiqu ma ddgiyaq ka Komayrong nii, lmiqu bbaro hari kana. Qqtaan ta klaali we 100m betaq 1500m knrawan na, mquri dheran na ckceka de kndudul bbaro ka lmiqu na, kawyen-tising kesun daha. Quri ggqiyan na hido we egu dgiyaq puniq ma cyoring, dgiyaq puniq Komayrong nii we, 4070m ka knbrawan na, tgbbaro ba Sihwe, knkawas 1959 we cmneriq puniq ka dgiyaq puniq daha hiya. Niqan 150km knuglahang dheran blebu ka quri rcilung na tghunac na ggqiyan hido, quri daya na we mttilux, karac mttilux so bbsuring, peeyah daya mquri hanac de, karac so bbuyu qqyexan , qnyuxan na kana hari Komayrong nii ge, kingal knkawas we 1000mm betaq 4000mm, quri tghnac ggqiyan na hido we, nmrinas 6000mm.

Hwancing (環境) smmalu patas

Sqita qnrquran na matis Bernard Foahom, knkawas 2001 we niqan 542 klegan ka qqcurux Komayrong nii, ckceka na we 96 klegan ka qcurux tnhiya naq. Kiya de hmrinas 15000 klegan ka kkui na, 280 klegan ka camac pnunuh wawa na(kana so tgparu na ma tgbiciq na), 275 klegan kui pkkarang nHweco we, maha 165 klegan ka ga Komayrong, ma, teru klegan ka kweyi na, maha 190 dehuk 200 klegan ka qpatun na. Kingal duri we, maha 900 klegan hari ka qbheni na alang daha we, 750 klegan ka ga meniq Komayrong, qbheni ka mdooda rbagan we 150 klegan.

 

Cuyen (資源) smmalu patas

Dheran na Komayrong nii we, maha teru pnsnakan kingal ka bbuyu na, maha 10 sngali ka yayung na paru, egu baka qsiya daha. Egu riyung ka nkiya na, tnaanak na, yenyo, kafe, blebun, tenjan syang-cyaw, arumi, dheran arumi, dheran xiluy ma qhuni.

Rcilung (湖泊) smmalu patas

 
 

Komayrong we niqan daha rcilung cmeriq naq qsiya, kingal ge rcilung Awnisu Sipe-sung, kingal ge rcilung Monaw’u ga Sipu-sung, rcilung so nii cmeriq naq qsiya ge, teru ba ga bobo dheran nii, daha ka ga meniq Komayrong, meniq kingal di ge, ga meniq ayus dheran na Ruanta daka Kangkwo-konghokwo ka rcilung Cihu.

Cing-ci (經濟) smmalu patas

Knkawas 2008, GDP na Komayrong nii we, maha 2300 meyyen, tguegu GDP alang Hweco ga meniq hunac nrao Sahara. Hwakwo, Itari, Hankwo, Sipanya ma Ingkwo ka bbrigan na. Komayrong we, alang Conghwe kwocya inghang(lekuh ba cingci-ti), alang Congpu Hweco kwocya cingci kongtoti ma, alang Hweco kongsang-ye hwakwe tongyi-cucu.

Pila ddooyan na Komayrong nii we Hweco-hwarang. Kwanryaw-cuyi, paru swecin ma qnnaqah cunghu daha ga dmoi cingci hwacan daha. Spegun suyeri na knkawas 2001 we maha 30%, ma, maha teru pnsnakan kingal kndesan seediq na ga mqrinuc bale, nngalan daha kingal ali we 1.25 meyyen(knkawas 2009). Sbukuy na knxelan 80 de, prading muyu dnudul suce Inghang ma kwoci-hwopi cicng mosa dmayo mqrinuc ka Komayrong nii, so ka kongye na Komayrong de saasu na seediq alang daha qmeepah ma cmikul rmawiq cingci na. pkrana nngalan ka riyoye duri, rmabang ba so ssiyo rcilung ma, so llmiqu ma so quri alang daha daya.

Ani naq wada mtraguh hari kesun singwun-cuyo ka pnrdingan 19 suci we, ani si singwun-so we niqan naq qnnaqah daha, wano naq tnnanak cunghu ma, cungcu-twati ka sqeepah daha. So ncugin psgao qmita naq singwun daha we, kiicu na ssdiyan pusu cunghu. Bale bale we, kwangpo tentay ma tensu-tay we kwoing ka kiya, duma so tenhwa ma tenpaw de, ga qlhangan cunghu ka kiya. Ani si, meniq so wangru na qnawan dsedesun ma, kwoci wangru huu de, ga ini beyo mrana, ini hetur rrawai dah aka cunghu duri.

Snpegan qqyaun (基礎數字) smmalu patas

Netun so spuun psseung qmita daka alang Hweco de, ririh so ga dyagun cuyo cingci sucang ka Komayrong nii. Knkawas 2004, GDP na we 127 owyen; knkawas 2002 we 75 yi owyen. Knkingal sntkeyan dseediq na we 780 owyen(500 owyen bale ka knkawas 2002).

Truma na GDP na we, 42% ka nongye, 22% ka kongye, 36% ka huu-ye. Ani naq kesun 42% ka pnyahan nongye we, madis mege 60% qqpahan, hndure hari de ga seelih hari ka ooda daha so nii.

 

Snpegan na knkawas 1990 betaq knkawas 2001 di we, tonghwo pungcang pnqita na cunghu we 4.9%.

Rawkong、Cyoye (勞工、就業) smmalu patas

Knkawas 1992, seediq uka qpahun Komayrong nii we 25%. Kana ba ka dseediq na qmeepah we, uka sohwe pawsen ma uka pkdakar na rawtong-hwa duri. Dseediq ga qmeepah quri cunghu na Komayrong nii we, niqan sohwe pawsen ma rawtong-hwa ka pkdakan dheya. Nii ka paru ba bbege na knlmeyan dseeia na, ma, pkdakar ciye daha.

Kwocya rawtong kwanripu(Fonds National de l'Emploi) ga meniq tunux daha alang Yasuto we, 7 ka rawtong pawcang-ci ka ga laalang daha, dmayo seediq daha uka qqpahun.

Mawyi (貿易) smmalu patas

 
 

Snliqan na maruy qyqeya quri kwoway we: 1.205 caw conghwe-hwarang, bbriqan daha we niqan kwang’ure, duma yenryaw ma pancungping, kongye syawping, ingyawping, mmahun, tmaku, rulu hhaqun. Bbrigun daha ngangac we egu hari daka bnrigan daha peeyah ngangac, 1.363 caw conghwe-hwarang, kana so yenyo, qqhuni, kok, kahwe ma, ppuqun snlmeyan daha.

Hbangan ssliqan cunghu (政府支出) smmalu patas

Knkawas 1992 betaq knkawas 2000 ciida, so nii ka ndaan cunghu Komayrong:

3% ka quri pkrkere hei seediq na.

12% ka quri cyawyi seediq na.

10% ka quri kwohwang na.

Saya Komayrong nii we, ga na pqpahun ucuici l ka elu daha yencung kongru.

Jen-ko (Hei seediq) (人口) smmalu patas

Ye bam aha 1,500 wan kana hei seediq Komayrong, 200 sngari ka pucu na. Pantu-ticu ma seediq Pekomi ka eguw bale. Snhiyan daha bale we yensu congcyaw, Isuran-cyaw ma Citu-cyaw.

Knkawas 2008, tntingan laqi seediq Komayrong we, pnspuwan smepu we mitting 4.7 laqi ka knkingal mqedil, kingal duri we, 13% bale ka mkela dmoi sentay piyun kongci. Ckceka na 1000 hei seediq we, 36 ka laqi tntingan daha(suce pingcyun sweping we 21 hei seediq). 42% ka kndusan na 15 knkawas ka seediq Komayrong, 4% ka seediq hmrinas 65 knkawas daha.

Kari (語言) smmalu patas

Kwan-hwang yi-yen Komayrong we, Ingyi ma Hwayi, 10 sung daha ga smdaling Nayciriya ka Sipe-sung ma Sinan-sung we mrengo Ingyi, kana hari alang daha ma, tunux alang daha we mrengo Hwayi, seediq daha naq murun mkela mrengo daha kari, uxe cunghu ka pnoda so kiya, kika seediq mrengo Ingyi de, ini qqaras pnsnakan na ggaalu cunghu, anu qbsuran baro ge to mrengo Hwayi, ini daha sqtai ka mrengo Ingyi, kika pusu daha ttglayan ka gino mrengo Hwayi sgaalu cunghu.

Cong-cyaw (宗教) smmalu patas

Citu congcyaw snhiyun daha bale ka seediq Komayrong, 40% ka snhei Tencu-cyaw, 40% ka snhei Citu-cyaw, meniq ka 20% we snhei Musuring ma, 6% ka snhei snhiyun seediq alang cbeyo, ririh so snhei ani maanu.

Singcung hwaci (行政區劃) smmalu patas

 

Ga na ptyusan 10 sunghwun ka kana alang nKomayrong:

10 sunghwun
阿達馬瓦省 Atamawa-sung
中央省 Congyang-sung
東方省 Tonghwan-sung
極北省 Cipe-sung
利托拉省,意為沿岸省 Ritora-sung, yen’an-sung ka dungus na
北方省 Pehwan-sung
西北省 Sipe-sung
西方省 Sihwang-sung
南方省 Nanhwang-sung
西南省 Sinan-sung
Alang na ba paru
雅恩德 Yaunto
杜阿拉 Tuara

Cyunsu、kwohwan (軍事、國防) smmalu patas

Kwo-hwang na Komayrong nii saya we, maha 23100 hei kana ka supi na, niqan rucyun, haycyun ma kongcyun. Ini pooda mgsupi kana seediq alang daha ka Komayrong.

Wun-hwa (Gaya) (文化) smmalu patas

 
 

Patis, seediq mpatis patis niqan ba ngayan alang Komayrong: Francis Bebey,Mongo Beti,Calixthe Beyala,Bole Butake,Papé Mongo, Ferdinad Oyono ma René Philombe. Ckceka na ka Mongo Beti we, patis pntasan na knxalan 1950, prading matis patis so qnnaqah na syotawyen(patis ka pntasan na knkawas1956 ka “Le pauvre Christ de Bomba(Bomba, qnrinuc na Cititu” ) we, qtaan daha bale ma prngagan daha.

Ali smseman ma gdregan (節假日) smmalu patas

Ali Smseman
1/1 元旦 Idas 1 ali 1 yentan
2/11 國家青年節 Idas 2 ali 11 kwocya cingnen-ce
5/1 勞動節 Idas 5 ali 1 rawtong-ce
5/20 國慶節 Idas 5 ali 20 kwocing-ce
8/15 聖母升天節 Idas 8 ali 15 snmu sungten-ce
12/25 聖誕節 Idas 12 ali 25 sungtan-ce

Kiya duri we, niqan ka ini pskingal ali ka smseman daha, so ka Hwuhwo-ce na Citu-cyaw ma, kaycay-ce na Musuring.

Ti-yi (體育) smmalu patas

Cucyo ka kuxul daha riyung tiyi syzngmu ka Komayrong, knkawas 1982 ka suce-pe psseung Sipanya hiya, mnugaya biqam daha ngayan knmalu bale kesun “Hweco cyongsu”(kari Hwakwo:Les Lions Indomptables), hawan bale ka tiyirung de wada ini baka na Itari. Bobo na ka mmsepac knkaws ka 1990 suce-pe de, Komayrong nii ka tg1 dehuk pa-cyang ka alang mneyah Hweco(ani ba rabang ka 2:3 wada ini baka na Sukoran). Ckceka na kesun Roce‧Mira Komayrong nii ka paru ba ngayan na, mndaha mangal “Hweco cucyo-sensung”.

Cyaw-yi (教育) smmalu patas

Sqita ta snpegan daha knkawas 2001 de, seediq Komayrong ka mkela smepu patis we ye ba maha 75.9%(84% ka rseno ma, 67.8% ka mqedil). Kana hari laqi seediq na Komayrong nii we, ini ngali pila mosa muuyas sapah pyasan pnhyegan cunghu ma, pnhyegan naq dseediq daha. Ga mpgimax cyawyi cutu nHwakwo daka nIngkwo ka cyawyi cutu nKomayrong, dmoi kari Hwakwo ma kari Ingyi tmgesa laqi muuyas. Spegun oosa daha muuyas sapah pyasan we, tgbaro ba kana Hweco. Ani si, tikuh hari ka snpegan na laqi mqedil ka oosa daha muuyas sapah pyasan, anu smparu qmita laqi rseno ka gaya daha, laqi mqedil we ini beyo mosa seno ma so skpahung duri. Netun sqita so ini daha pntena de, quri alang daha hunac ka mdrumuc mosa muuyas sapah pyasan, ado ini baka  mptgesa na ka quri alang daha daya, kika ini hari kdrumuc mosa muuyas sapah pyasan.

Hun-ing cutu (婚姻制度) smmalu patas

Reiqu hari hun-ing cutu na Komayrong nii, niqan pndngusan bale ma, niqan ka egu qedil duri, qtaun naq beyax dmanga mqedil rseno, kmmekul su naq dmanda mmqedil ge, ini seung mesa maangal piya mqedil.

Pnyahan pnatas (參考資料) smmalu patas