Costa Rica
.svg)
Costa Rica（哥斯大黎加）
smmalu patasGaga kska Kska- Hunac Meycow ka Costa riga, 10 00 N, 84 00 W ka gaga na nniqan.
Kana ka knlbangan na o 51,100 sq km（hangan na o Tg130）(knlbanga dxgal o 51,060 sq km, knlbangan qsiya o 40 sq km).
Kana ka sejiqun o niqan 4,872,543 hiyi.
Gaga San Jose ka pusu alang paru, jiyax 15 idas 9 ka jiyax skrayan klwaan.
Manu ka dxgal Costa riga ga wada sugan 37.10% ka dxgal qpahan, 51.50% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 11.40% na.
Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Luis Guillermo Solís, pnaah hngkawas2014 idas 5 jiyax 8pnrajing kmlawa klwaan.
.svg)
cinkhulan sa knita’ sa brbiru’
Risu（歷史）
smmalu patasMniq brah jidayi Koronpu, tna niqan sediq Indian ka mniq Kosutaricya, kiya ka nniqan pnstrngan Congmeyco wenming mi Antisu wenming.16 seyki, tnualang sediq Maya mi sediq Acutayko u wada yahan knrmux mangal Sipanya, kiya mi wada mdxral Sipanya turahuc bay kingal seng tuburah Sipanya ka Kosutaricya, mniq Katato ka senghu(Cartago). Mnuda tnayis tumal nAkusuting isu Mosiko tikwo(qtayi rikisi Mosiko mi Mosiko tikwo), thiti daw wada mtaxa knlwanan pnspuwan seng Congmeyco(qtayi kngkawas 1823 dhuq kngkawas 1839 rikisi Congmeyco). Mnuda tnayis tumal nAkusuting isu Mosiko tikwo(qtayi rikisi Mosiko mi Mosiko tikwo), thiti daw wada mtaxa knlwanan pnspuwan seng Congmeyco(qtayi kngkawas 1823 dhuq kngkawas 1839 rikisi Congmeyco). Kngkawas 1824, wada thdil Senghosi ka sotu, kngkawas 1940 cida wada mdukuricu knlwanan ka Kosutaricya. Wada dhuq qduriq ou qnlqilan mniyah prrudu knlwanan Congmeyco ka Kosutaricya. Ini bay pntna knlwanan ssiyaw, Kosutaricya u mtblayaq mi mtbalay mi spuda mincu malu bay qnlhangan dha. 19 seyki thiti, mndha muda tnayis ptraqil ndanan smliq pkrana mincu. Kngkawas 1948 mnhdu mccbu ka dhiya nanaq daw wada txan pusa kari ptalax butayi ka Hosay Hweykoreysu Hweyreyar soto Kosutaricya, kiya mi kngkawas 1949 daw wada pniqun ckcka keyngpo ka pnrngawan niyi. Kndadax hiya cida, wada mtmay uxay mslxan bay uka butayi tumal mincu kcyu ka Kosutaricya. Ana ida so knlwanan pnlangan ka Kosutaricya, binaw wada dhuq mangal mndungus bay qbliqan kndusan, wada kndudul mabang ka mangal pnsdhuwan meyngkyo dxral, Kiya mi mrana kana ka qqpahun mpriwaw.
Cngcu（政治）
smmalu patasNiqan mdhu bay bnkuwan keyngpo knlwanan mincu kongho ka Kosutaricya. Sbuway soto ka seykining singcng, soto ka pusu biyax knlwanan. Knlwanan dha pa niqan dha hiyi huku soto mi malan taxa huku soto u 15 hiyi ka pnspuwan neyko. Soto mi 57 hiyi ripoing pa pnuda seyngkyo phiyu, 4 kngkawas ka diyax pnsdhuwan. Kngkawas 1969 pndanan pprngaw ka sndhu snbrahan keyngpo pa, shtur wana bay mntxan bnkuwan ka diyax pnsdhuwan soto mi ripoing. Ana so kiya, naka bay malu skkingal bnkuwan ratuc mntxan seykyo dungan. Saya u, niqan ka sediq dmudul snbarah waya keyngpo, so malu kasi tumndha diyax bnkuwan phiyu ka soto, diyax cida pa, mniq ckcka ripoing u niqan ka sediq hmili sa htran mndha phiyun soto u ya balay smliq waya keyngpo.
Kngkawas 2003 idas 4, mnuda txan nbeyhing bay tdiyal quwaq daw, wada spuda waya pstuq kari ka ripoing, pskingal bay smruwa smalu waya horicu hmtur txtaxa soto dmuwi diyax ana knuwan mntxan mtutuy dungan. Spuda pnstqan kari niyi, nasi mniq nduray kngkawas 2006 seyngkyo seyhu mntxan tumal seyngkyo ka Awsuka Ariyasu, so kiya daw smliq waya keyngpo. Binaw thiti daw spuda cngtang na nanaq snbarah waya keyngpo, kiya mi wada mndungus bay mangal soto dungan, kiya mi kngkawas 2010 cida u huku soto na Rawra ka mangal soto, dhuq kngkawas 2014 ka bnkuwan diyax.
Ariyasu ka dmudul bay cuyo mawyi, dmkuh bay ppatas pnsdhuwan cuyo mawyi Amirika ka hiya, ppatas pnsdhuwan niyi u niqan beyhing bay mtdiyal pnrngawan, mtdiyal nuda knciyuk niyi u dhuq balay pspaux kana knlwanan. Kosutaricya pa pntnaun dha smpu ka knhbrawan mi muda seyngkyo ripoing. Nknlwanan pawsyeyn mi tyeynsin pumen u, mniq kngkawas 2009 cida daw sprawah kojyo kana nsediq u malu tumal pnsung mangal qpahun (brah niyi cida han pa, ana bay so mangal banggo qnawan ddilun uri u kasi ka tmawa bsiyaq hari idas). Niqan ou bay ciko knlwanan u to so bay dukuricu muda mi qlhangan ita nanaq, knkana deyngki mi sangyey gingku knlwanan (kasi ka muda pnsung gingku nsediq) mi sehwey pawcang tisi, kana dpumen niyi pa niqan bay ririh na quri pkrana Kosutaricya uri. Soto ka muda psdhu phiyu sengcang mpitu seng, binaw ini kbeyhing ka biyax dha. Ckcka seng u uka dukuricu pnsliyan mpsalu waya. Spuda waya keyngpo u, uka butayi ka Kosutaricya, wana keysacu mi anjeyng butayi ka mpqlahang snbliqan dhiya nanaq.
Singcng-cyuhwa（行政區劃）
smmalu patas| 1 | Arahuayra | (tuckcka, wa tuiril daya Senghosi) |
| 2 | Katako | (tuckcka, wa tunarac Senghosi) |
| 3 | Kwanakasuto | (wa tuiril daya) |
| 4 | Ayreydiya | (wa tuckcka, tudaya Senghosi) |
| 5 | Rimong | (tunarac, ssiyaw ucilung Cyaropi) |
| 6 | Hongtareynasu | (tuiril, ssiyaw Taypingyang) |
| 7 | Senghosi | (wa mniq msdalih nniqan sotu) |
Cingci（經濟）
smmalu patasPusu balay keyjay Kosutaricya u qpahun rrmiwaw, nojyo mi tyeyncu weyncyeyn cuko, kndadax kngkawas 1997 mlih ka keyjay cida, prading kndudul mrana. Wa mniq nniqan knbbaraw bay Congmeyco mi Meyco congsin ka Kosutaricya, niqan kasi sdurux mquri Oya, malu slxan bay mtmay bbriyan Meyco. Hwopi tanwey u Kosutaricya korang, pdkaun pila Amirika u 500~560, pdkaun pila oyeyn u 600.
Knhbrawan hiyi sediq（人口）
smmalu patasKnhbrawan hiyi sediq ckcka Kosutaricya u ainoko mi mndungus bay sediq Oco pa niqan 94%, pusu bay sediq tnhdilan u sediq Sipanya, kingal uri u hbaraw balay sediq Doyicu, sediq Poran, sediq Itari mi sediq Yodaya,mniq Kosutaricya u ini khbaraw ka sediq Indian kndadax tuiril miyah knrmux mtngari mudus, saya u niqan 29000 hiyi knhbrawan hiyi ka sediq tnpusu, ini dhuq 1% kana balay knhbrawan sediq.
Wada mrana hari ka knhbrawan sediq Indian, pusu balay u smatang mangal snbliqan sediq tnhdilan, kiya ka dhuq mangal qpahun mpqpah nojyo. 19 seyki kndadax Yamaycya thdil ka llutuc qalux sediq u dhuq psli 3% knhbrawan sediq, ya bay 96000 hiyi ka ini khbaraw minjoku. Kingal dungan u 1% ka Hwajen. Ya bay niqan 10% sediq Kwatimara ka Kosutaricya, dhiya u qnnduriq miya hini kngkawas 1979~1990 mccbu cida ka dhiya nanaq kwatimara. Kiya mi, sediq Koronpiya, sediq Panama mi sediq Miru u wada mrana balay uri.
Waycyaw（外交）
smmalu patasNiqan balay pnluban dha kndadax llutuc cbiyaw ka Kosutaricya mi Amirika, ida knmalu bay pnwaluk mi pnluban dha ka Amirika. Wada ptalax Cyokamingkoku kngkawas 2007 ka Kosutaricya, kiya mi wada mquri pwaluk tuhuy Cyokoku, kiya mi wada dha pstqan ka pasupoto Cyokamingkoku ini cyeynceng, so bukuy hari dungan u wada srwanun dungan, kana dmuwi pasupoto Cyokamingkoku ku malu ini cyeynceng daw mtmay Kosutaricya mi malu bsiyaq bay mniq hini 90 diyax.
Tiri（地理）
smmalu patas
Wa mniq nniqan knbbaraw bay Congmeyco ka Kosutaricya, peywey 10°; sicing 84°. Tunarac u msdalih ucilung Cyaropi, tuiril u msdalih tudaya Taypingyang, niqan 1290 cyeynmi ka knbbaraw hayansyeyn (tunarac ngahu ucilung Cyaropi 212 cyeynmi, tuiril ngahu Taypingyang u 1016 cyeynmi).
Tudaya Kosutaricya mi Nicyarakwa pa msqapah (knbbaraw ayus u 309 cyeynmi), tunarac trahuc ttrahuc u msqapah Panama (Knbbaraw ayus u 639 cyeynmi).
Kana balay u 51100 pinghwang kongri, kiya mi dxral ka 50660 pinghwang kongri, qsiya u 440 pinghwang kongri, spengun dxral Siweyciniyaco Amirika pa, tiping hari ka Kosutaricya, ya mntna hari knpranan Ayarran.
Hnyuwan dxral Kosutaricya u: Mkngahu ucilung u mbrnux, kiya mi tuckcka u wada stqan bbeyhing ddwiyaq.
Wada pusa kari ka Kosutaricya cwansu cingci cyu u 200 hayri, ringhay u 12 hayri.
Kkarac u knkarac mkrbawan mi knkarac mpkrbawan, niqan uri ka knkarac bburah mkrbawan.
Bungka（文化）
smmalu patas
Niqan ou kluwanan bungka ka Kosutaricya, kiya ka pnstrngan bungka Congmeyco mi Nanmeyco ka hiya.
Bukuy 16 seyki yahan mmangal Sipanya ka Meyco daw, ndxral tutrahuc balay Maya wenming ka nniqan tudaya Kosutaricya, tuckcka mi turahuc u dxral Cipuca joku, kiya mi tuiril ngengahu ucilung u nniqan 17 seyki dhuq 18 seyki kndadax Ahweyrika sbari dha hini ka quli qalux sediq, kiya ka cida uri daw, hbaraw bay mpqpah pnwalang Cyokoku ka miyah hini, smmalu elu kisya.
Inggaku Kosutaricya u niqan tambito mi punto, so sdhmaun balay, mray so “punto guanacasteco” mniyah Kwanakato seng, kiya mi “punto sancarleno”u kndadax Sengkarosu（San Carlos）Arahuayra seng.
Tudaya Kosutaricya u (Dxral mnqnlhangan sediq Maya) mi ngengahu ucilung Tasiyang u mnuda tmninun ou bay inggaku mi sklwiun pnngalan kari.
Cyunsu cuan（軍事治安）
smmalu patasAlaw ka qndahang mptdiyal ka hheytay, kiya ka malax butayi ka Kosutaricya, Amirika ka seykining qmlahang anjeyng dha. Sptnaun qmita cuan saya ka knlwanan kana Congnanmeyco pa, knmalu hari ka cuan Kosutaricya.
Kndkilan ida nkiya（自然生態）
smmalu patasNiqan kari bay kluwanan ccamac mi qqhuni ka Kosutaricya. Uka rucyun mi haycyun, knmalu nniqan ccamac llmiqu.
Niqan ka kari swarang dha:
smmalu patasRmirih rucyun ka uyah mpkan wasaw, cingkang ingu ka rmirih kongcyun, kiya mi cing ka rmirih cyeynting.
40% dxral Kosutaricya u wa mmaku qringan llmiqu kana.
Ckcka Tortuguero kwocya kongweyn u niqan rungay probaw mi rungay ho mi rungay quid tunux mi suta turu tluling mi 320 kluwanan qqduda (knkana ka 8 kluwanan ingu) mi kluwanan kkuwi, kiya ka sapah pnspuwan dha.
Monteverde Cloud ida nkiya llmiqu u niqan ou kluwanan qqhuni (ckcka u niqan ou phpah rang) mi 400 kluwanan qqduda mi hmrinas 100 kluwanan ccamac mnunuh.
Pnyahan pnatas(參考資料）CIA
smmalu patas- 外交部
- List of current heads of state and government
- https://zh.m.wikipedia.org/zh-tw/哥斯达黎加 (參考自中文維基百科)
- Tnhjil kari seejiq Watan Diro (瓦旦 吉洛) mtabug