Georgia

Flag of Georgia -Kwoci Cyawcuya（喬治亞國旗）

Georgia（喬治亞）

Gaga kska Yacow ka Georgia, 42 00 N, 43 30 E ka gaga na nniqan.

Kana ka knlbangan na o 69,700 sq km（hangan na o Tg121）(knlbanga dxgal o 69,700 sq km, knlbangan qsiya o 0 sq km).

Kana ka sejiqun o niqan 4,928,052 hiyi.

Gaga Tbilisi ka pusu alang paru, jiyax 26 idas 5 ka jiyax skrayan klwaan.

Manu ka dxgal Georgia ga wada sugan 35.50% ka dxgal qpahan, 39.40% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 25.10% na.

Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Giorgi Margvelashvili, pnaah hngkawas2013 idas 11 jiyax 17pnrajing kmlawa klwaan.

File:Greater coat of arms of Georgia.svg-Kwohwey (國徽)

File:Europe Georgia.svg-Ida nkiya nniqan lnglingay (自然地理位置)

cinkhulan sa knita’ sa brbiru’

Cyawcuya（喬治亞）

Cyawcuya u knlangan sntaring co, dxral u sntaring Oco mi Asiaco ddha co, binaw alaw ka bungka dha   pa wada run bay Oco, so kiya ngalan dha knlangan  Oco uri. MnSuryeyn cyamong kohokwo  ka dhiya uri han, kngkawas 1991 idas 4 diyax 9 balay bay dukuricu, muwaya bay soto u Cuweyyato  Cyamusahuarcia. Babaw dukuricu  daw wada sndhu hangan dha u“Cyocuya konghokwo”, kngkawas 1995 idas 8 diyax 24 cida knlangan niyi u wada muda smmalu burah keyngpo, hangan knlangan dha u “Cyocuya”, mndukuricu knlangan  kwosyey cngyeyn. Alaw ka kngkawas 2008 mccbu   Nanawsaytiya, spuda gikay kngkawas 2008 idas 8 diyax 14 ka Cyocuya wada muda mnhdu kari ptalax   dukuricu kwosyey ka pnstqan dha kari, kiya mi kngkawas 2009 idas 8 diyax 18 mnhdu kana uuda mi,balay bay ptalax. Knrbangan kana dxral Cyocuya  pa dhuq 69,700 pinghwang kongri(kiya kana ka Abuhacu mi Nanawsaytiya);  knhbrawan dha u niqan 4,352,224 hiyi sediq(kngkawas 2011 jnko tongci); pusu bay minjoku u Cyocuya joku(70.1％), niqan  duma uri ka Yameyniya joku,  Orosu joku mi Yasaypayjan joku;  dduwi kari seyhu pa kari Cyocuya, nniqan dha sediq hini u mkla kari Orosu uri;  hbaraw bay sediq ka snluhay snhiyan Tongcngkyo, ini khbaraw ka snluhay snhiyan Isurankyo.    Cyocuya, kiya mi  Cyocuya pa wa  mniq nniqan mkngahu Qalux Ucilung, tudaya u msdalih Orosu, tuhunac u msqapah Tuarci, Yameyniya, Yasaypayjan. Cyocuya ka tnualang bukung Suryeyn Sutarin, saya daw quri so seyji ka Cyocuya u mquri Omong mi tuiril knlangan, pusu bay sngtangan dha pa mtumal Omong.    Cyocuya so

Rikisi（歷史）

Cyocuya u smkaun butay mcbu Irako

Cyocuya bungka u tna prading cbiyaw bay na, malu snolun miying Cingtong jiday,   mnsndiyan  ncbiyaw bay 180  knbkiyan kngkawas smudal tasil jiday  icu ka Cyocuya.  So kiya, rikisi Cyocuya pa hmrinas 180 knbkiyan  kngkawas. Mnniq Cingtong jiday, wada mrahul kana ka lealang, knkla ssalu Cingtong ka prading daw, ini pntna ka txtaxa alang u prading mtmay ka Kiristokyo daw wada pkngatun ka jiyi rudan cbiyaw pnrmaxan jiyi Sira mi Syuriya ka wada sbrahun  rmirih dmuwi.

Babaw na iyax 300 kngkawas daw wada mtumal mccbu Tnarac Roma tikwo mi Posu tikwo ka Cyocuya. Bukuy dungan u mnuda qnlhangan Arapo mi sediq Yameyniya; kngkawas 1220 knrmux Kawcyaso ka Mongku tikwo;  kngkawas 1386 dhuq kngkawas  1403 iyax na niyi pa wada yahan knrmux Teymuar,  wada mchdil baynliqan cida ka keyjay mi bungka Cyocuya, kndadax cida daw wada  so ini knhmuya  da. Kngkawas 1453  cida Otuman tikwo ka wada ptkimax Cyusutantingpaw, Cyocuya mi tuiril knlangan u wada pstuq 300 kngkawas ka pnluban dha peyyah cida.  

Kngkawas 1783 cida Sao suri ka mtmay nniqan hiya,  Orosu ka snblayaq qmlahang mndungus mi niqan congcucweyn. Kngkawas 1804  dhuq kngkawas 1864 iyax cida, Cyocuya cupang kndudul yaha mddayak mluk Tio. Kngkawas 1921 idas 2,3  iyax cida, wada phyuwan ka Cyocuya Suweyay, kiya mi wada tumal Suryeyn ka   kngkawas 1936, knpriyux hangan Cyocuya Suweyay sohuy cuyi konghokwo. Kngkawas 1985 Kopacihu ka wada phyuwan Suryeyn kyusanto congyang ingkay   congsuci, wada  mbukung balay Suryeyn daw, mbiyax bay dmudul ptrawah mi knpriyux cngco, Suryeyn txtaxa ntumal konghokwo u skkingal smatang ptalax Suryeyn; kngkawas 1990, Cyocuya knbaraw bay Suweyay pstuq kari wada smliq   waya ka Suryeyn  ryeynpang tyawyey,  kiya mi pusa kari pusu biyax sweynyeyn,  wada knpriyux hangan knlangan Cyocuya konghokwo.  

Kngkawas 1991 idas 4 diyax 9 cida, pusa kari ptalax Suryeyn dukuricu. Kngkawas 1991 idas 8, wada ini pndungus ka mluk biyax cngpoyeyn mnhmuk  bukung brah Suryeyn Kopacihu daw, spuda Orosu ka pusu bay mi maxal kingal ka Suryeyn cyamong konghokwo mssli phiyu “dukuricu knlangan kwosyey”, Cyocuya u hana prading han pa ini tumal han, dhuq kngkawas 1993 idas 12 prading ka tumal “dukuricu knlangan kwosyey”, kngkawas 2008 idas 8 diyax 8 ka pusa kari mtalax. Kngkawas 1996 idas 4,“Cyocuya konghokwo” wada knpriyux hangan knlangan    Cyocuya. Kngkawas  2003 cida mnuda Meykuy koming, soto  Aytohwa Syeywanacu ka wada plixan. Mihayiar Sakasuweyri ka rmirih daw, lmutuc minjoku cuyi isu singtay mi, krinah mquri tuiril knlangan ka cngco niya.

Kngkawas 2008 idas 8 diyax 7 cida, butay Cyocuya u mcbu msqapah Orosu  ka Nanawsaytiya cucucyu, smatang na ngalun qmlahang seyhu heytay ka dxral hiya dungan. Mccbu Nanawsaytiya u kiya ka niyi ka pnrdingan niya.  Kngkawas 2008  idas 8 diyax 8, butay Orosu ka  miyah kongsi cnbu  Cyocuya. Spuda kongsi, kiya mi  mnuda lmlung malix Awyun, cmiyuk kari ka seyhu Orosu u  uxay mnuda kongsi mnchaya. Oco ryeynmong mbahang uuda niyi daw knllu pusa kari quri  psblayaq, Orosu cida u kasi tura rmngaw “ini sruwa knlangan OMey tumal”. Kngkawas 2008 idas 8 diyax 28, Orosu ka pusa kari smruwa Nanawsaytiya mi Abuhacu dukuricu. Kiya ka cniyuk niya, Cyocuya u so kusun ka wada malix pnluban dha Orosu.

Kngkawas 2017  idas 9 diya 26 cida, Cyocuya gikay spuda meytaq hyo wada muda snbarah matas quri keyngpo ka ang. Snbarah matas quri keyngpo ang u mniq    kngkawas 2018  babaw soto seyngkyo daw prading muda, cida daw, Cyocuya  u muda so  dmka soto pwaya knpriyux  quri gikay pnway knlangan.

Tiri(地理)

Tiril day aka Svaneti sng ddwiyaq.

Cyocuya ka knlangan sntaring co,  dxral ka sntaring Oco mi Asiaco ddha co, Cyocuya tuiril mi Qalux Ucilung pa mslutuc 310 kongri; mniq tudaya u niqan kingal   msuayus Orosu ryeynpang, knbaraw niya u  723 kongri. Kana nniqan lnglingay Cyocuya pa kmrinas 2/3 ka dwiyaq, tudaya ka tudu ddwiyaq beyhing  kawcyaso, tuhunac ka tudu ddwiyaq tiping kawcyaso, to bay so hmrinas haypa  1000 meyta kana. Tkcka lmiqu llbu dxral, brnux mi  brnux baraw,  mkngahu Qalux Ucilung ka Koarsita llbu dxral. Tubaraw bay u wa mniq tudaya tnuayus dha Orosu dwiyaq Suhara, haypa 5193 meyta. Pusu yayung u niqan yayung Kura mi yayung Riawni, mktubaraw mi mkturuma ka qqsiya, mndungus bay ka ddiyun qqsiya. Nmkmtilux karac, tuiril u mkhuriq, tunarac u mkdngu. Knkingal nniqan u mtura bay kntlxan mi knskuy ka  karac. Misan u tuiril ka mkmuxul, tunarac lmiqu ka mskuy, rbawan daw mtilux bay kana ka  lnglingay; tnkawas ka qnyuxan qsiya tuiril u 1,000~3,000hawmi, qnyuxan qsiya tunarac u 300~800   hawmi balay.

Seyji (政治)

Cyocuya u pnway knou tang mincu knlangan, pnwaya seyji ka murux kwohuy neykocu, kwohuy gying u muru knhbrawan hiyi cngtang dayhyocu pnhiyu, kana bay knhbrawan u 150 hiyi.  Mniq quri so waycyaw cngco pa, mquri Omong  knlangan mi mqnaqah Orosu. Kawas nduray niyi u mbiyax  bay iyux tumal Omong, kiya mi mtmay  Peyyey hwangyu tisi.

Pusu cngtang:  

• Tonyi minjoku undo tang: Tawey Pakaraco ka tangcusi dha, pndkanan kana kwohuy u 40% ka knhbrawan sicu dha.
• Cyocuya spi: Irakori Cyaripasuweyri ka cusi dha, pndkanan kana kwohuy u 60 ka knhbrawan sicu dha.

Singcng cyuhwa（行政區劃）

Sotu Tipirisu

Cyocuya singcng cyuhwa u kiya ka ddha cucu konghokwo mi 9 ka cyu(kwahaw ka sohu), mi Sotu Tipirisu:

1.Abuhacu cucu konghokwo (Suhumi)

2. Acaar cucu konghokwo(Patong)

3.Sameykoryeyro-Sangsuwanyeyciya co(Cukotiti)

4.Kuriya co(Awcuarkayti)

5.Raha-Ryeycihumi-Syasuwanyeyciya co(Anpurorawri)

6.Imeyryeyci co(Kutaisi)

7.Samucuho-Cawahoci co(Ahaarciho)

8.Suta-Katori co(Kori)

9. Mucuhota-Mucianyeyci co(Mucuhota)

10. Koweymo-Katori co(Rusutawey)

11.Kahoci co(Tayrawey)

12.Tipirisu (Tipirisu)  

Ini balay bay toncu:

1. Abuhacu cucu konghokwo (Mndungus bay dukuricu; Abuhacu)

2. Nanawsaytiya cucu co (Mndungus bay dukuricu; Nanawsaytiya)

Keyjay(經濟)

Cyocuya ka knlangan sntaring co, dxral ka sntaring Oco mi Asiaco Cyocuya tuiril    mi Qalux Ucilung pa mslutuc  310 kongri; mniq tudaya u niqan kingal msuayus Orosu ryeynpang, knbaraw  niya u 723  kongri. Kana nniqan lnglingay  Cyocuya pa kmrinas  2/3 ka dwiyaq, tudaya ka tudu ddwiyaq beyhing  kawcyaso, tuhunac  ka tudu ddwiyaq tiping kawcyaso, to bay so hmrinas  haypa 1000 meyta kana. Tkcka lmiqu llbu dxral, brnux mi brnux baraw, mkngahu Qalux Ucilung ka Koarsita llbu  dxral. Tubaraw bay u wa mniq tudaya  tnuayus dha  Suhara, haypa 5193 meyta. Pusu yayung u niqan  yayung Kura mi yayung Riawni, mktubaraw mi mkturuma ka qqsiya, mndungus bay ka ddiyun qqsiya. Nmkmtilux  karac, tuiril u mkhuriq,  tunarac u mkdngu. Knkingal nniqan u mtura bay kntlxan mi knskuy  ka karac. Misan u tuiril ka mkmuxul,  tunarac lmiqu ka mskuy,  rbawan daw mtilux bay kana ka lnglingay; tnkawas ka  qnyuxan  qsiya tuirilu 1,000~3,000hawmii, qnyuxan qsiya tunarac u 300~800 hawmi balay.  

Sotu Tipirisu

Seyji(政治)

Cyocuya u pnway knou  tang mincu knlangan,  pnwaya seyji ka murux kwohuy neykocu, kwohuy gying u muru knhbrawan hiyi cngtang dayhyocu pnhiyu, kana bay knhbrawan u 150 hiyi. Mniq quri so waycyaw  cngco pa, mquri Omong knlangan mi  mqnaqah Orosu.awas nduray niyi u mbiyax bay iyux tumal Omong, kiya mi mtmay Peyyey hwangyu tisi.   

Pusu cngtang:

• Tonyi minjoku undo tang: Tawey Pakarac ka tangcusi dha, pndkanan kana kwohuy u 40% ka knhbrawan sicu dha
• Cyocuya spi: Irakori Cyaripasuweyri ka cusi dha, pndkanan kana kwohuy u 60% ka knhbrawan sicu dha.

Singcng cyuhwa(行政區劃)

Cyocuya singcng cyuhwa u kiya ka  ddha cucu konghokwo mi 9 ka  cyu(kwahaw ka sohu), mi Sotu Tipirisu:

1.Abuhacu cucu konghokwo(Suhumi)

2.Acaar cucu konghokwo(Patong)  3.Sameykoryeyro-Sangsuwanyeyciya co(Cukotiti)  

4.Kuriya co(Awcuarkayti)

5.Raha-Ryeycihumi-Syasuwanyeyciya co(Anpurorawri)

6.Imeyryeyci co(Kutaisi)    

7.Samucuho-Cawahoci co(Ahaarciho)   

8.Suta-Katori co(Kori)   

9.Mucuhota-Mucianyeyci co(Mucuhota)

10.Koweymo-Katori co(Rusutawey)  

11. Kahoci co(Tayrawey)  

12.Tipirisu(Tipirisu)

Ini balay bay toncu:

1.Abuhacu cucu konghokwo (Mndungus bay dukuricu; Abuhacu)  

2.Nanawsaytiya cucu co (Mndungus bay dukuricu; Nanawsaytiya)   

Keyjay(經濟)

Pnsltudan Cyocuya pa mndungus bay  knlangan mqpah ppnwalang,  mhuma hiyi  pnwalang mi ociya. Kcka niyiv  u sinaw budo Cyocuya pa niqan hmrinas 8000 kngkawas sngari ka ndanan niya. Uxay wana kiya, niqan kwangcan niya na, kiya ka knkana  mong mi dong. Alaw ka nyahan muru Suryeyn, kawas nduray niyi pa id aka cihwa keyjay. Kndadax kngkawas 1991 ka wada mlhlah ka  Suryeyn daw, Cyocuya   u smatang bay  mquri sucang keyjay. Binaw alaw ka ini kndhu ka seyji dha nanaq, knttu mccbu ka dhiya nanaq uri, kiya ka  ida mstabuy ka  keyjay dha niya na. Kngkawas  2001, pndkanan 54% ka qnqrinuc knhbrawan hiyi sediq Cyocuya. Kiya mi wada run bay Orosiya ka keyjay niya Cyocuya. Kngkawas 2006 cida pa wada pusa kari ka Orosu  u hmtur cinko sinaw budo Cyocuya, wada kasi  krudu ka keyjay Cyocuya. Cida uri u knmumal pkrana knkrayan gasu sbari dha Cyocuya ka Orosu, wada kasi krana ka knkrayan kana qqiya Cyocuya.    Dhuq kngkawas 2014, Cyocuya uka qpahunryu sediq u 13.7%. Kiya mi kcka GDP u,   kongyey ka 17%, mawyi ka 17.3%, kiya mi cyawtong mi cyeyncu ka 16.8%, quri so                               qpahun mpqpah ppwalang u 6.2% balay kiya. Kndadax 21  seyki beytaq saya pa, wada kndudul mrana ka keyjay dha Cyocuya  Kngkawas 2007 cida, Cyocuya balay bay kwoney nngalan knkana knranacyu u dhuq 12%, wada mkbiyax  bay ini biyaw mrana ka keyjay Cyocuya quri tunarac Oco. Alaw ka mnkingal kngkawas ka cingciti dha u kndadax tu18 mkala dhuq tu12 ka wada ngalun Sucyey inghang “Sucyey icibang cingci kaykoco”, Sucyeyinghang kngkawas  2019 “Ingsang hwancing pawkaw” kcka u wada mkala brah dhuq tu6 bang da.

Knhbrawan hiyi sediq（人口）

Spuda kngkawas 2005  idas 7 ka pnspuwan smpu,  kana knlangan Cyocuya cida pa niqan 4,677,401 knhbrawan hiyi sediq, kcka niyi pa wa trahuc niyi ka pnsnakan minjoku:

Sediq Cyocuya	83.8%
Sediq Yasaypayjan	6.5%
Sediq Yameyniya	5.7%
Sediq Orosu	1.5%

Kcka knlangan knhbrawan sediq Orosu u wada  dukuricu ka  knlangan daw wada kndudul tnhdil icil da. Mnniq Abuhacu ka sediq Abuhacu mi Nanawsaytiya ka sediq Awsaytiya u smatang ptalax Cyocuya dukuricu kana.  Kcka knlangan u  niqan ddha Cyocuya minjoku, kiya ka sediq Suhwan mi sediq Mingkoryeyar, kiya mi miyah ini khbaraw ka sediq Racu. Sediq Racu u pusu bay pa wa mniq Tuarci ka nniqan dha. Kcka  knlangan u niqan tntikuh knhbrawan  txtaxa minjoku niqan: sediq Syuriyya, sediq Sira, sediq Kuto, sediq Tatan mi sediq Ukoran, sediq Maysuhoto Tuarci.

Kndadax mnlhlah ka Suryeyn daw, alaw ka Abuhacu hantay butay ka dmudul ptalax, mqriqu uuda Acaar mi Nanawsaytiya, quri sediq tnknlangan  u wada balay skwitun, kiya mi wada pkhnuk balay quri keyjay dha uri. Mqriqu wiman ka qpahun, wada beytaq pkwixun mquri knlangan icil miying qpahun ka hmrinas 10 knbkiyan knhbrawan hiyi sediq, kcka niya u umaw musa thdil Orosu. Alaw ka ini tduwa ka quri seyji, ini hari sruwa tnquli laqi  ka sediq tnknlangan, mtutinglaqi rabu u ini krana-mssiyaw ka Yameyniya u u mntna snturung mqriqu uuda niyi uri. Knhbrawan hiyi sediq knlangan saya pa, wada mlih 50 knbkiyan kngkawas 1990 Suryeyn jiday, binaw spuda kari qnita kwancacya, knhbrawan hiyi sediq ssaya ka Cyocuya u ya bay wada dha prnan.

Snhiyan（宗教）

Snhayan Snhiyan Cyocuya (Kngkawas 2002 jnko puca)

Tongcngkyo (Pnrhulan Cyocuya cng)	83.9%
Isurankyo	9.9%
Pnrhulan Yameyniya sutu	3.9%
Teysu kyo	0.8%
Quri icil	1.5%

Pusu bay slhayan snhiyan u Tongcngkyo (Pnrhulan Cyocuya cng),  snhiyan icil u niqan pnrhulan Yameyniya, Roma Teysukyo,  Kiristo burah kyokay, Isurankyo.      

Bungka（文化）

spuda Kawcyaso Ipiri Cbiyaw u mnngalan dha jiyi  Cyocuya ka mnniq kngyeyn 284 wangkwo bukung Hwaarwacu isu ka snbarah smmalu, binaw  beytaq saya knnrudan bay pngalan kari, wana malu pkla jiyi niyi u mnniq 5 seyki daw tna niqan da.

Cyocuya congsuci bungka u kndadax tu4 seyki daw prading da, wada runan balay mbiyax snhiyan sutu pnrhulan Tongcng mi pnrhulan Cyocuya Tongcng, kiya mi ya bay wada runan ka Paycanting uri. So niyi knou bay smnalu quri snhayan snhiyan wada dhuq sqrasan mi smdhu.  Kiya ka knkan pnrhilan, sumyaw, yisu smnalu, mray so juga kdari mi Cyocuya sngjn sngtu huycyeyn. Uxay wana kiya, niqan ka quri qqiya nbabaw dxral, mray so quri ndanan knlangan mi pnsltudan pnngalan kari.   

Ana so nrunan mnniq tu7 seyki ka Arapo mqlahang mi tu8 seyki ka  Musurin bungka ka Cyocuya, binaw kndadax hiya cida u wada  mrana ka bungka dha Cyocuya, kiya mi krinah mrana ka pnsung dha quri Paycanting. Mniq tu9 seyki dhuq tu10 seyki, mniq nniqan knlangan kana  Cyocuya, dmkuh dmuwi jiyi nanaq Cyocuya, quri so wenswey mi quri so juga. Cyocuya mi kari Cyocuya balay bay nniqan runan ka mniq knpsupu pskingal mi  mtrawah daw, dmuwi kari Cyocuya snpusal umarang pradiyo, mniq knou bay knlangan u dmuwi kari Cyocuya pprngaw sediq icil uri.  Mniq kngkawas 2014 cida mkla mita jiyi ka Cyocuya u 99.70%,  mniq kana jeynseykay knlangan pa wa mniq brah ka hangan.

Pnyahan pnatas(參考資料)

CIA

• 外交部
• List of current heads of state and government
• https://zh.wikipedia.org/wiki/喬治亞州(參考自中文維基百科）)
• Tnhjil kari seejiq Watan Diro(瓦旦 吉洛) mtabug