Greece（希臘）

Gaga kska Owcow ka Greece, 39 00 N, 22 00 E ka gaga na nniqan.

Kana ka knlbangan na o 131,957 sq km（hangan na o Tg97）(knlbanga dxgal o 130,647 sq km, knlbangan qsiya o 1,310 sq km).

Kana ka sejiqun o niqan 10,773,253 hiyi.

Gaga Athens ka pusu alang paru, jiyax 25 idas 3 ka jiyax skrayan klwaan.

Manu ka dxgal Greece ga wada sugan 63.40% ka dxgal qpahan, 30.50% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 6.10% na.

Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Prokopis Pavlopoulos, pnaah hngkawas2015 idas 3 jiyax 13pnrajing kmlawa klwaan.

File:EU-Greece.svg-Ida nkiya nniqan lnglingay.(自然地理位置)

cinkhulan sa knita’ sa brbiru’

Sira konghokwo（希臘）

Sira konghokwo(kari Sira：Ελληνική Δημοκρατία，hengak Sira：[eliniˈci ðimokraˈti.a]), Sira kesun daha(kari sira: Ελλάς，hengak Sira: [eˈlas], kari Sira: Ελλάδα，hengak Sira: [eˈlaða]），ga meniq tghunac hhreyan hido, alang ga smdayak taco. Knkawas 2019, 1,080 ka hei seediq na. Yaten ka tunux na alang ma, Yaten nii ka tgparu ba alang daha pnerah, tg2 paru alang daha pngerah we Saysaronici.

Ga meniq eluw mqqayu Owco, Yaco ma Hweco, sqita daha paru ba ooda na de mccebu. Ga meniq tghunac na ba Paarkan-0antaw, tgdaya na ggqiyan hido we Aarpaniya, quri daya na we pey-Macitun ma Pacyaruya, tgdaya na hhreyan hido we Tuarci. 9 pntyusan na dheran ka Sora: Macitun, ckceka Sira, Poropunnisa, Sosari, Ipirusu, dtnctusan rcilung ka Aycinhay(kiya kana 12 dheran tncyusan rcilung ma, Aarpaniya), Soresu, Korito ma Iawniya dheran tncyusan rcilung. Ga meniq quri hhreyan hido dheran Sira ka Aycinhay, ga meniq quri ggqiyan hido ka rcilunf Aiawni, ga meniq bang na tghuanac ka rcilung Korito ma rcilung Ticonghay. Kssiyo rcilung na Sira nii we 13,676km(8,498mile), tgqnedis ba laalang quri Ticonghay-punti, tg11 kndisan bobo dheran nii. egu riyung dheran tncyusan rcilung ka Sira, ckceka na we 227 dheran tncyusan rcilung ka ga niqan seediq. Lmiqu ddgiyaq ka 80% dheran na, dgiyaq Awringposu ka tgbbaro ba dgiyaq Sira nii, 2,918m(9,573ft) ka knbrawan na.

Sira nii we, kingal alang ka qnedis riyug risu na laalang bobo dheran nii duri, kndalax berah na kongyen 270,000 knkawas de, tena niqan seediq ga meniq hiya di, so hari tlbuwan llaqi nsihwang-wunming ka heya, pusu bale pnyahan mingcu-cutu, sihwang-cose, Awringpiko-tungtonghwe, sihwang-wunse, risu, cungcuse, congyaw-kose ma suse-yenri, sihwang-sici(peyci ma sici).

Ri-su(歷史)

Sqita kawku-curyaw, yaani ba berah 20 wannen ka cyosuci-sutay de, tena niqan seediq ga tqpuruh meniq hini di. Maha berah na knkawas kongyen 3200, knexlan cingtongci ciida we, knlawa wunming cbeyo cbeyo riyung na Owco ka Sira: wunming na Minosu(mneniq dheran tncyusan rcilung Korito), wunming na Cikoracosu(mneniq dheran tncyusan rcilung Cikoracosu) ma wunming na Horasu(mneniq ckceka dheran Sira). Ye ba berah na knkawas kongyen 1600 de wada sryuxan wunming na Maysini, kana ga srengo tgbaro nii we Aycing-wunming. Wada spriyux na wunming na Torianjen ka Maysini, bobo na de bsiyaq bale uka mmaanu, betaq berah na kongyen 9 suci de, mheyu hii kingal alang bgurah, kika pkriyak ka patis Homa-susu pntasan patis Sira, kufong-suci kesun daha, ciida duri de pheyu lualang daha quri ssiyo Aycinhay hii ma, Hehay hii, kiya duri ge, berah na 776 knkawas, mnugaya ba moda tgtexal Awringpiko yungtonghwe. Berah na pnrdingan 5 suci ciida, wada mbeyax hmetur knrmuxan na Posutikwo, ciida duri de dehuk tgmalu bale ka koci-wunhwa daha, kuten-suci kesun daha.

Berah na kongyen 4 suci, ddulan Yarisanta-tati ka thulang nMacitun, wada na kana hari Sira ma mqquri hhreyan hido, wada poxun ka Posu-tikwo, dehuk Ayci gnragan wunhwa nSira, kana Congtong ma Congya, betaq yayung Intu, Sirahwa-sutay mesa pntasan risu daha. Ckceka risu nSira nii peni, speeyah cungcu ma cyunsu mita alang di we: Yaten, Supata, Koringsu ma Tipisu ka spruun daha qmita.

Ani naq wada ini baka bbale na Roma-konghokwo ka cyunsu nSira nii, berah kongyen 168 knklawas we, krinah mangal gaya Sira nii ka seediq Roma. Kingal tnaku alang Roma ka Sira nee we, gaya nSira nii ka dmudul tong-Ticonghay, betaq wada msgali mtdaha ka tiko nii. TongRoma-tiko(Paycanting-tiko) ka mneniq Cinsutantingpaw peni, bale ba we Sira-hwa ka dheya. TongRoma hmetur knruxan kndalax uciicil kbekuy kbekuy knkawas, betaq ba knkawas 1453 de wada pspoxun ka Cinsutantingpaw di, kndalax ciida de kndudul wada ngalun Awtuman-tiko ka Sira di.

Qnlhangan Awtuman-tiko nii we betaq knkawas 1921, ma, betaq paha kari mesa turi ka Sira. Knkawas 1828 mhedu mccebu mpturi ka Sira, knkawas 1833 de pheyu cincu-cungcen ka Sira. Kingal 19 suci ma pnrdingan 20 suci, ini alix prabang dheran dah aka Sira, gimun na ka mskari Sira peeyah Awtuman-tiko, betaq knkawas 1947 de so saya ka dheran nSira di.

Cung-cu 政治

Sehwa pnaha daha kari Knkawas 1975 we, niqan pnatis pawcang mingcen ma, biqan na beyax qmlahang alang qnlhangan ka kwocya yenso gneegan daha. Congri daka neko ka dmudul ddaun cungcu, meniq cotong we niqan ngayan beyax na ma, niqan beyax duma ddaun ka quri cunghu. Congtong, congri we 4 knkawas ka ttloongan daha, pnsgao yihwe, lmutuc texal bale.

Yiyencu ka yihwe na Sira, bsiyaq tnloongan dyiyen daha we, dehuk 4 knkawas ka tnloongan daha yihwe, ani si, ani naq knama moda ka senci. Spooda daha rriqu ba sspegan gmao ka senci-cutu daha, mnoda so nii psgao de uka dndilan na ka syawtang, ani naq ini hrinas mddeka nngalan na cweta-tang we, dheya naq dmoi beyax yihwe dungan. asi bala ka mangal 3% senpyaw we, ptloong 300 hei yiyen na yihwe hiya.

Sing-cung ci-hwa (行政區劃)

Berah na knkawas 2011 han we, pntyusan na 13 qqlhangan han ma, saasu na 54 cow ka toma na dungan. Kiya dungan we, moqan kingal dheran pntyusan kesun dgiyaq Asosu cucusyotaw-yenco(Sungsan, Αγίου Όρους), spooda daha Karitozweto hwaan, knkawas 2011 idas 1 ali 1, prading niqan bgurah cihwa-tisi na ka Sira nii. Lngiyun daha ka 13 qnlhangan ma, laxun daha ka 54 cow di. Wada na pspuun ka alang pngerah 1000 sngali di ma, brahun na ptaayus 325 alang pngerah. Baro na 13 qnlhangan de, ga na psaun 7 kwanci. Cucu kana ka 13 qnlhangan ma 325 alang pngerah, kika knkawas 2010 idas 11 ali 7 ma, knkawas 2010 idas 11 ali 14 we wada mnugaya moda tihwang senci. Ini klgelu ka Sungsan.

Ti-ri (地理)

Alang Sira nii we, Poropunnisa pantaw ga quri tghunac na Paarkan panyaw ka lekuh alang Sira nii, kana ka Koritotaw, Rototaw ma duma ka dheran tncyusan rcilung ga Aycinhay. Qndisan ka kssiyo rcilung na we 14,880km, ayus rcilung daka dheran na ge 1,160km. Lmiqu ka 80% dheran alang Sira, mddengu karac kana alang daha; maha ba 28% dheran pphmaan daha pnhgalang. Quri ggqiyan hido we, niqan rcilung qsiya ma ruco. Ddgiyaq dheran na ckceka we maha 2,650m hari knbrawan na. So kuutux dgiyaq tgbbaro ba Sira ka Awringpisu, wada 2,917m ka knbrawan na.

Karac(氣候)

So karac ticonghay ka Sira. Karac so nii we rbagan han we mddengu ma, misan de qmuyux, kika guno misan ka qmuyux, kana de ini qquyux di. Thdagun kana ka alang Sira, spuun smepu de hmrinas 2000 patis hido thdagan ka Sira.

Cing-ci (經濟)

Niqan kesun congho sucang cingci ma, maha dnkaan GDP daha ka kongkong pankway na. Lekuh na bale ka riyoye, maangal egu GDP daha ma wayhwe daha(15%). Sira nii we, dheya ka ddyagun ba owmong cingci, dnyagan pila na owmong ge maha 3.3% GDP daha, kika knkawas wada cuuxal peni, ga naq thuwe malu ka cingci daha.

Cing-ci daha bobo mnccebu(戰後經濟)

Hani malix mccebu han we, nongyekwo uxe mpmaanu ka Sira nii hayan, hmrinas mddeka hei seediq alang daha ka hei seediq pqeepah nongye. 10 Knkawas wada cuuxan nii de, hmrinas nongye ka nngalan daha peeyah kongye, ma, ga naq kndudul mtrapiq knkrana ka tisan canye daha duri, ga mpdehuk yikayhwa kwocya di. Knkawas 2006 ka GDP na we , 2,140yi owyen, GDP/人口 na we 19,485 owyen.

Non-ye(農業)

1/6 hei seediq nSira ka seediq mqeepah nongye ka Sira nii. Pnhgalang daha we kanran, menhwa ma sudu tmaku ka lekuh na. Abura na kanran nii we puqun naq seediq Sira ma, egu ba ka wada na sbaruy qnlhangan ucuicil. Kiya duri we, pnhgalang daha mugi, srqemu, trabus, rusun, sama mssibus, bluqun tanah, aring, lipas, muda ma ningmong. 30% kana dheran qnlhangan daha ka pphmaan daha pnhgalang, ado ka bbaro ka dheran daha, uka riyung suau ttbugan so tnbugan, gino tmabu so miric uban ma miric lmiqu ka skmalu na. Snalu daha kesun “yang-nayro” ka niqan bale ngayan na, ani laalang nuinu bobo dheran nii we, “nayro nSira” kesun daha yang-nayro nii. Niqan kingal kesun daha hweta zuro(Feta Cheese) we ka paru ba ngayan na, mrrawa naq tmqcurux ka alang daha kssiyo rcilung.

Kong-kuwang-ye (工礦業)

Cwantong-kongye nSira nii we, smmalu so fancu, supin ma waso tmaku. Knkawas hndure hari de, ini beyo tmrapiq mdakil ka kangte-ye, msalu asu, msalu gasoring, msalu arumi, msalu hiryo ma msalu qperas dunii, kesun congkong-ye daha. Yaten ma Sayronici nii we, daha kongye congsing nSira. Kwangcan daha we, niqan meytan, Al, Mg, Ni, Cr, Au, Fe, Pb ma Zn. Egu bale ka tarisu na duei, sapah pnhyegan ma tawsu na kuSira we, tngiyo bale smnalu tarisu. Maha 5% kana bobo dheran nii ka tarisu nSira, egu bale ga daha sbrigun laalang bukuy rcilung.

Cyaw-tong yun-su-ye (交通運輸業 )

Kongru ma hayyun ka lekuh ba yunsu alang daha naq Sira, rulu puniq ka pdayo na, mquri nganguc de hayyun ka lekuh daha.

Tweway maw-yi (對外貿易)

Egu riyung cinko na kongye cucunnpin, gasoring, hhei tnbugan ma qqdiyan na tnbugan ka Sira; cuko na we fancupin, karanyo, sino lipas, wata, waso tmaku, yang-nayro, btunux tarisu, arumi dnii.

Ri-yo-ye (旅遊業)

Qtao ta riyoye na Sira

Riyoye na Sira nii we egu riyung saan rmigo. Knkingal knkawas we, maha 1,600 wan hei ka seediq mnosa rmigo hii, hmrinas kana hei seediq nSira. Maha 140 yi meyyen ka nngalan daha kndalax riyoye daha. Kiya dungan we, pila pnaadis seediq daha ga qmeepah laalang bukuy rcilung icil we, paru ba dnyagan wayhwe daha kiya duri.

Knkawas 2019 idas 2 ali 21, pnaha kari ka yanghang daha, knkawas 2018 ka seediq mneyah rmigo Sira we 3012 wan. Netun pssengun knkawas 2017 ka so nii kneegu seediq we, wada mrana 10.8%, knkawas 2017 we 2719 wan ka seediq mneyah rmigo Sira hini. Pila nngalan na riyoye ma, nyahan smeeliq pila seediq mprigo we, dehuk 161.1 yi owyen(maha 183 yi meyyen), rmabang 10.1% na knkawas 2017.

Knkawas 2018 ciida, wada marah pkrana 11.9% ka nngalan peeyah seediq mneyah rmigo Owmong, dehuk 110.34 yi owyen(maha 125.18 yi meyyen). Meniq ka seediq prigo mneyah naq Owmong we 46.622 yi owyen(maha 52.9 yi meyyen), wada mrana 7.3%.

Seediq Tokwo ka tguegu bale ka meyah rmigo Sira nii. Knkawas 2018 we, 438.1 wan ka seediq pneyah Tokwo, wada mrana 18.2%. Bobo na we Ingkwo, uxe beyo 300 wan ka seediq daha meyaj rmigo Sira hini. Seediq Fakwo ka meyah msenge meniq Sira hini we, tg3 knhbaro seediq ka dheya, maha 152.4 wan ka seediq daha.

Kmulu seediq mmeeyah tocu (吸引投資移民)

Ado ka mstotuy Owcay weci knkawas 2009 ka Sira, kika pcikul towcu yiming cihwa ka cunghu nSira, netun bnari 25 wan owyen(ini spegi ka swecing) ma, annaq hmrinas 25 wan oeten ka bnrigan daha sapah di we, biqun daha “hwangcin cencung”, dehuk mk7 knkawas nniqan daha Sira debiqun daha yongcyo cirocen denu, betaq hndure hari di ge, niqan ka wada mangal “hwangcin cencung” ka Telu duri, ga meniq Sira saya.

Hei seediq, kari, snhiyan ma mqita knrnexan (人口、語言、宗教和醫療)

Hei seediq na Sir aka knkawas 2011 we, 10,816,286 ka hei seediq daha. Kana hari seediq Sira(98%) we, snhei snhiyan alang daha kwocyaw Tongcungcyaw. Ga qlhangan alang qnlahang ka Tongcungcyaw ma, niqan cucucen, ani si ga ddulan na Citucyaw yenrawyen ka ga Cinsutantingpaw. Kiya dungan we, 1.3% seeddiq daha snhei Isurancyaw, , ma, wano ba Isurancyaw nii ka ga sqita na kwanhwang Sira nii.

Kari (語言)

Kari naq Sira ka kwanhwang yiyen nSira. Ingwun ka srengo daha riyung ka kari kaalang. Kingal dungan we, smkuxul mrengo Hwayi ka seediq Yaten, ma, ddheran tncyusan rcilung Ayawniya ma Yipirusu we, mrengo kari Itari.

Snhiyan (宗教 )

Snhiyan na dseediq Sira(knkawas 2005)

Snhei Utux Baro 81%

Snhiyan qcahur, uxe de beyax knuudus 16%

Uka snhiyan we 3%

Mangal kari ka “Sira senhwa”, Cengcyawhwe na Citucongcyaw we, snhei kana hari seediq Sira ma, ani naq snhei utux kenu we qtaan naq nuisu. Ini sepu matis snhiyan seediq alang qnlhangan daha ka Sira. Sqita patis pntasan kwouyen nDame we, yani maha 97% ka seediq nSira mesa snhei ku Cungcyawhwe citutu, dheya we nSira cungcyawhwe.

Mqita mnarux (醫療 )

So ka sapah ising mqita mnarux nSira we, niqan kana hari ka alang daha, ga meniq berah bale sqita kana laalang bobo dheran nii. Qtaun ta ka patis pntasan knkawas 2000 we, maha tg14 ka knmalu na dhehya, knlmeyan daha qmita mnarux we tg11. Knkawas 2010, 138 ka kana sapah daha ising ma, 31000 ka ttqiyan seediq mnarux. Ani si lnglungan nwesung ma, sohwe-hucupu we, hridun 77 ka sapah ising ma, 36035 ka ttqiyan seediq mnarux mesa, asi ka knpryuxun skeirih sseeliq pila, tbyaxun ka qqrahab hei sseediq.

Cyun-su (軍事)

Supi nSira nii we, Sira kwocya hwangyi congcuhwe(（Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας – ΓΕΕΘΑ）) ka mdoi beyax na, niqan Sira rucyun, Sira haycyun ma Sira kongcyun. Kwohwangpu ka mdoi beyax na. Quri toma ma we, niqan hay’an cingwetwe. Qqpahun daha we rmuyuk ma, pdayo cyoyen-zun’u.

Wun-hwa (文化)

Tgparu ba pnhyegan sapah nSira we sungmyaw. Snhei egu klegan utux ka seediq ciida, knkingal qqpahan ma, knkingal alang we niqan naq ka utux pqlahang daha. Sungmyaw na Sira peni. tnugiyo hari btunux ka ssalu daha. Kika pusu sapah sntkelang daha, eruc sapah ma dnamux na, kiya ka maha hnyegan na sungmyaw denu. Eruc tnbkeyan na pheyu we niqan kesun daha cencu-meyse. Drdudan daha cbeyo riyung Sira nii we, Toriko, Ayawniya, Koringsu ka teru klegan ppheyu daha eruc ka Sira,

Sapah tmhkuwan Yaten ka Potonun

Kesun eruc Toriko nii ge, klegan so knheya na naq ma niqan qbleyaq na, bnarah dseediq Torian. Llebu qtehur ka eruc na, puting na truma we asi ptloongi bobo dheran, ini salu tluungan na. puting na icil baro we, psaan daha btunux ciwil ma, staapa daha btunux mknedux sepac muhing, pgluban na snalo baro, qtaan ka eruc na we, knheya naq, mchedil ma msdehu bale. Tnyanun ba seediq ka eruc Patinong sungmyaw nYaten-wecung ge, klegan eruc ppheyu na Toriko.

Eruc kn-Awniya

Kesun eruc Ay’awniya nii ge, bnarah seediq mneniq ssiyo rcilung dheran Syawyasiya ka Ay’awniya, qnedis ka eruc na ma, niqan rako knmalu knsderux giqiran daha. Puting eruc na icil truma we, gad aha psaan tloongan, eru putting na icl baro we, plpingan so spgeri. Qtuan ka eruc na we, malu bale qtaan, so clokah ma tenya. Egu bale ka eruc so nii ka pnhyegan kuSira cbeyo, so ka Ozwekotowong sungmyaw ga Yaten-wecung ge.

Sapah tmhkuwan Awringpiya ka Cowsu

Kesun eruc Koringsu nii ge, snalu mhiti hari ka kiya, slmeun daha riyung Sirahwa ciida, bnarah seediq smmalu nseediq Koringsu, kika klaun sseediq. Eruc ssalu so nii we, knpryuxan na peeyah eruc Ay’awniya, ini na pntena we wada uka ka plpingan na so spgeri di, pryuxan na mknedux waso so mtaapa, rmabang ba malu qtaan di. Mnugaya han we, ssalu daha pnhyegan truma han, dehuk mhiti na Sirahwa ma, Roma ciida de, slmeun daha sapah pnhyegan paru duri di. Cosu sngmyaw nYaten ge, kika ssalu eruc nKoringsu nii.

Cyaw-yi(教育)

Sira nii we, mngari knkawas ka yiucyawyi-cutu daha, netun so pnhyegan cunghu ka cong syawse na de, ini bege pila ka kiya, tase na de cyangsecin-cu ka kiya. Knkawas 1837 we, pnheyu tg1 tase mugaya ba Sira. Saya de 21 kana tase na ma, 70 sngari ka duma kawtung yensyaw na, kana laqi na muuyas we 30 wan sngari. Yaten tase ma Saysaronici tase ka paru na bale, hmrinas 3 wan ka laqi na muuyas. Tase na niqan ngayan we Ysten tase, Saysaronici tase, Korito tase, Patore tase ma Yaten kongseyen dnii.

Ti-yi( 體育)

So nii ka nngalan na tasing kwoci yuntonghwe ka Sira:

Awyun rbagan: cinpay 30, ingpay 42, tongpay 38. 110 kana. (tg32)

Awyun misan: ini angal ani maanu.

Tayunhwe rbagan: 3 cinpay, 7 ingpay, 9 tongpay. 19 kana. (ga meniq tgberah 60)

Tayunhwe misan: ini angal ani maanu.

Suce yuntonghwe: 4 cinpay, 6 ingpay, 2 tongpay. 12 kana. (ga meniq tgberah 40)

Cinnen-awyunhwe ka rbagan: 1 ingpay, 3 tongpay. (tg67)

Cinnen-awyunhwe ka misan: ini angal ani maanu.

Suce upo yuntonghwe: 4 ingpay (tg39)

Pnyahan pnatas(參考資料)

CIA
外交部
List of current heads of state and government
https://zh.wikipedia.org/wiki/希腊（參考自中文維基百科）