Flag of Guinea-Bissau
Kwoci Cineyyapisor(幾內亞比索國旗)
Kwohwey.(國徽)
Ida nkiya nniqan lnglingay.(自然地理位置)

Guinea-Bissau(幾內亞比索) smmalu patas

Gaga kska Meycow ka Guinea-bissau, 12 00 N, 15 00 W ka gaga na nniqan.

Kana ka knlbangan na o 36,125 sq km(hangan na o Tg138)(knlbanga dxgal o 28,120 sq km, knlbangan qsiya o 8,005 sq km).

Kana ka sejiqun o niqan 1,759,159 hiyi.

Gaga Bissau ka pusu alang paru, jiyax 24 idas 9 ka jiyax skrayan klwaan.

Manu ka dxgal Guinea-bissau ga wada sugan 44.80% ka dxgal qpahan, 55.20% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 0% na.

Bukung klwaan ta sayang o kiya ka José Mário Vaz, pnaah hngkawas2014 idas 6 jiyax 23pnrajing kmlawa klwaan.

cinkhulan sa knita’ sa brbiru’

Cineyyapisor(幾內亞比索) smmalu patas

Cineyyapisor-kunghekwo (Kari Putawya: República da Guiné-Bissau), sun dha Cineyyapisor shaya(Kari Putawya::Guiné-Bissau), kika mniq klwaan gqiyan hidaw,Pusucineyya ka sexual. Daya Cineyyapisor o Sayneyciyaer, hraan hidaw, hunac o Cineyya kiya, gqiyan hidaw o paru gsilung Tasiyang. Kana sejiqun dha o 1,600,000 seejiq,pusu bi paru alang o Pisor. Cineyyapisor o kika mniq kana klwaan o tgkingal bukuy bi knmalu ka klwaan knmrigan dxgal dha.

Ris(歷史) smmalu patas

Seejiq Putawya mniq saw 1446 hngkwasan siiga, Cineyyapisor nii o sun dha Pusucineyya,kiya ka kiya ni saw bi mniq 1600 kngkwasan, seejiq Putawya pnhyugan cikuh Mawyicang(貿易站) dha. Seejiq Putawya kndadax nniqan Cineyyapisor mapa qmpah seejiq(奴隸) dhuq Weyteciyaw. Siida, seejiq Putawya o rnngagun dhiya nanaq o gaga kmlawa kana Cineyyapisor, kiya ka kiya ni ungac saw kiya biyax kmlawa ka seejiq Putawya.

19 sci, dhuq saw ini hari knmalu ka Mawyi qmpah seejiq(奴隸貿易) do, kika miyah mrmuxan miing kmalu dxgal ka sejiqun Putawya. Kmlawa ka seejiq Putawya o tnhuway balay ni egu bi seejiq miyah smiyuk. Uxay uri o seasug egu bi dxgal biqun dha Sifey(西非) ka seejiq Putawya, kana o niqan ka yayung Kasamangshe.

Seuxal han o Putawya sun dha “Bolama” kika mrmuxan Cineyya ni smiyuk bi balay ka ndhiya, kiya do mnuda mdudul Alimika Yowrisis.Kerante mniq 1870 hngkwasan ka mrmux ruwan da,bukuy bi do tduwa mrmux ruwan ka Pusucineyya. 1879 hngkwasan,kndadax Pusuweyteciyaw qduriq ka Pusucineyya da.

1915 hngkwasan mnhtu Cminyuntung ka Putawya. Kiya ka kiya ni niqan cikuh tnciyan na, dhuq saw 1936 hngkwasan do kika tduwa bi mnhtdu da. 1941 hngkwasan pusu paru alang o kndadax Porama thjilan dhuq Pisor.

1952 hngkwasan pnryuhan ka Siyeynfa do, kika pnryuhan hangan 「Putawya-hayway-lingti葡萄牙海外領地」 ka Pusucineyya-Cminti. 1956 hngkwasan nburux pnhiyug ka Cineyya ni Weytecyaw-dang. Kndadax saw 1961 hngkwasan pnhiyug ka Cineyya ni Weytecyaw-dang do, kika prajing smiyuk Putawya,yasa egu bi ka Cunjn ka Putawya hmrinas 3 Wan 5000 seejiq, knteetu mllabang ka biyax dha. 1968 hngkwasan Cineyya ni Weytecyaw-dang kika tduwa bi ngalun dha ka nniqan Cineyya-Pisor.24 jiyax 9 idas 1973 hngkwasan tduwa emburux ka Cineyya-Pisor. Mtna hngkwasan 11 idas siida, Leynhkwo-tahwey kana pntaqun dha gipu(票) o 93:7, kika smruwa kana knlangan ni tuwa emburux ka Cineyya-Pisor da.

1980 hngkwasan siida, cungli Nuoan-peyernatuo-weyayra(若昂·貝爾納多·維埃拉) ddulun Cng-pyeyn(政變) pnryuhun Seyhu dha. 11 ida 1981 hngkwasan dhuq 5 idas 1984 hngkwasan cyuanri dha o gaga ngalan mdudul Weyayra keming-weyyuanhwey seejiq nii da. 1984 hngkwasan kwohwey dandangc o snruwa pnryuhun bgurah siyenfa, kika niqan ka bgurah mdudul dha uri. Mniq druma cdu dha o,mdudul klwaan dha ni yuansor klwaan ni cngfu-sornaw,kana nii o kika Cineyya ni Weytecyaw-dang ni cyunfang-sorring.1983 hngkwasan, 1985 hngkwasan saw bi niqan bi lnglungan musa smiyuk gaga kmlawa Weyayra cngfu nii.

1994 hngkwasan tgkingal Sankio klwaan mdudul ni Kwohwey. 1998 hngkwasan o Neycang Cyuns. 1999 hngkwsan o klwaan mdudul dha o qduriq da.2000 hngkwasan o kndadax Sankiyo,mdudul dha o Kumba Ialá(昆巴·雅拉)

Cngc(政治) smmalu patas

Cngc Cineyyapisor o ini angal kana biyax kmlawa ka mdudul dha ni tayyi-cngc, twotangc-kuoghec. Cuongtuong o kingal mdudal klwaan, Cuongri o tgdha biyax na ka mniq kinal klwaan ka hiya. Kmlawa singcngcyuan ka cgnfu. Cngfu ni kwohwey o supu kmlawa Rifacyuan. Sfa Cineyyapisor o murux ka Singcng ni Rifa dha.Cineyyapisor pnhiyug snkingal yaunc kwohwey ka klwaan nii (Cineyyapisor-cyuankwo-jnming-yihwey, Assembleia Nacional Popular da Guiné-Bissau ) , kika yiyuanc ka nii. Mniq 28 jiyax 3 idas 2004 hngkwasan do kndadax Sankiyo(選舉) kika prajing. Kana tleengan ruwan o 102, kana tleengan nii o kndadax Sankiyo(選舉) kana ka 100,sngari 2 tleengan nii o biqun dha gaga eseisil alang sejiqan Cineyyapisor kiya, kiya ka kiya ni Sankiyo(選舉) sexual o ida mniq hiya ka sngari 2 tleengan na. Kana qmpah Yiyuan dha o 4 hngkwasan. Ungac ka snkingal mangal kana biyax ka cngtang kiya, ryenhecgnfu kana.Kndadax Sankiyo(選舉) ka kmlawa mdudul dha, kana qmpah mdudul dha o 5 hngkwasan.Kndadax Kaygi kwohwey o, mdudul dha o mlawa Cuongri miyah qmpah kiya.

Singcng-cyuhwa(行政區劃) smmalu patas

 
Kana dxgal Cineyyapisor (幾內亞比索各區) - File:Guinea Bissau regions named.png

Niqan mspac Cyu(regiões) ka Cineyyapisor ni kingal ka Ccsiyen(sector autónomo),druma Cyu o phiyug Siyen(sectores). Kana Cyu o niqan:

1.Pafatar(巴法塔區) 2.Piungbuo(比翁博區) 3.Pisorcc(比索自治區)
4.Porama(博拉馬區) 5.Kasiyeyu(卡謝烏區) 6.Jiyapu(加布區)
7.Awyuey(奧約區) 8.Cinara(基納拉區) 9.Tungpari(通巴利區)
 
Hnigan dxgal Cineyyapisor. (幾內亞比索地圖)
 
Kndadax karac baraw pnsasing Cineyyapisor.(幾內亞比索衛星圖)

Tiri (地理) smmalu patas

Gaga mniq gqian hidaw Feyco ka Cineyyapisor, niqan Pijerkes-cyundaw(Bijagos Archipelago)dnii, gaga gqiyan hidaw ssiyaw Tasiyang, mniq ssiyaw daya Neyciyaer,hraan hidaw, hunac ssiyaw Cineyya, kana dxgal dha o 36,120 km2, kana bbaraw leelug ssiyaw gsilung o 350km, tgkingal bbaraw bi dgiyaq o 300cm, ruwan dxgal gqian hidaw muxul bi karac Cawyuan(savanna) , pusu bi hnigan dxgal klwaan dha o breenux.Karac Cineyyapisor o quri saw muxul hari kiya, egu bi jiyax o mtalux balay ka karac na.6 idas dhuq 11 idas o prajing egu jiyax qnyuxan ni qmraq gqian hidaw hunac bghur. 12 idas dhuq 5 idas o ungac bi qnyuxan, qmraq hraan hidaw Hamatan(harmattan)bgihur.

Cingci (經濟) smmalu patas

Cineyyapisor o kika empusal ungac bi pila klwaan ka hiya. Klwaan Cingci dha o pusu bi emptdxgal ni emptqsurux. Kiya ka kiya ni mniq saw 1998 hngkwasan, Cingci ni pnhyugan dha klwaan o psnaqah Neycang(內戰) dha nanaq.

 
Cuogyang Fayuan (中央法院)
 
Paru alang(首都區)  

Sejiqun(人口) smmalu patas

Dhuq 3 idas 2009 hngkwasan, kana sejiqan Cineyyapisor o 1,548,159, 99% seejiq klwaan dha o seejiq mqalux kana, binaw niqan mtru klgan, niqan ka supu mniq daya ni hraan hidaw daya seejiq Fula ni Mandinka, nniqan ssiyaw silung hunac seejiq o Balanta ni Papel, nniqan ska ni ssiyaw silung daya o Manjaco ni Mancanha. Sngri o seejiq Muratuo(Mrmuxan seejiq mqalux ni seejiq Putawya). Balay bi seejiq Putawya o ciway bi kiya, yasa murux ka Cineyyapisor do egu bi seejiq Putawya musa mrmux dxgal Cineyyapisor da.

Seejiq Cineyyapisor nii o mrana 2.07%. Mtucing laqi rabu o egu balay, kana ruwan 1000 seejiq o kika niqan 49.92 laqi rabu, kingal uwa o musa tucing 7.56 laqi rabu. Kiya ka kiya ni mhuqil ka laqi rabu dha o egu balay, kana 1000 seejiq o 16.53 seejiq musa mhuqil.Dsnaw hngkwasan o 45.05, dqrijil hngkwasan o 48.75 kiya.44% seejiq gaga djiyun kari Kriol, yasa kari Putawya ka lmglug ka Keriaweryu nii. Wana 14% seejiq ka gaga djiyun pusu bi kari dha kari Putawya (葡萄牙語).Sngri o djiyun kari Feyco.Niqan 50% sejiqan snhian Cwantuong-Cuongcyaw. Kana snhian Isranjyaw seejiq o 45%,pusu gaga djiyun seejiq o Fula ni Mandinka.5% sejiqan o snhian pnrhuran joro, knegu seejiq o snhian Tyencujyaw.

Kndsan (文化) smmalu patas

Radio(音樂) Cineyyapisor o pusu bi gunbe kana. Gunbe o kika Skrayan(標誌) Cineyyapisor, kiya ka kiya ni lmglug bi ka Cngc klwaan, kika Radio Gunbe dha o ini bi knegu seejiq kuxul qnbahang da.Huru(葫蘆)nii o kika pusu djiyun dha Radio, djiyan dha mniq saw mriqu bi Rodio. Pusu djiyun kari Seejiq Cineyyapisor o Crioulo(Cineyyapisor Keriaweryu幾內亞比索克里奧爾語).Gunbe o supu kana ana manu Radio Cineyyapisor, kiya ka kiya ni muxan maxal Radio klwaan dha. Tina ni Tinga ka pusu bi Radio dha uri.

Tgsaan(教育) smmalu patas

Dhuq 2003 hngkwasan, kana kla qmita ji(字) o 42.4%, dsnaw o 58.1%, duwa o 27.4%,qtaun ta hini o mrabang egu ka dsnaw dha.

 
Qyqaya ddyensiya.(腳踏車維修店)
 
Reynhekwo mddayaw uqun.(聯合國救助糧)
 
Ungac pila alang.(貧民區)
 
Emptqsurux dha.(當地漁民)
 
Maraka. (馬拉卡飯店)
 
Biyax bi ka 足球隊 Cineyyapisor. (幾內亞比索足球隊在當地聲望很高)
 
Alang. (農村)
 
Uwa Cineyyapisor.(幾內亞比索少女)
 
Qyqaya djiyun rudan sbiyaw.(博物館中的史前物品)
 
Asug emptqsurux Papuhe.(布巴河的漁船)   
 
Kaygi Sife.(西非合作會議)

Waycyaw (外交) smmalu patas

Cineyyapisor o 15 jiyax 3 idas 1974 hngkwasan mntna Cuonghwa-jnming-kuonghekwo Cyencyaw. 26 jiyax 5 ida 1990 hngkwasan, yasa 64djiyan(六四事件) Cineyyapisor o miyah sdarih Cuonghwa-mingkwo ka dhyaan, 31 jiyax 5 idas do tduwa laxan Cuonghwa-jnming-kuonghekwo da, dhuq 23 jiyax 4 idas 1998 hngkwasan do musa sqapah Cuonghwa-jnming-kuonghekwo duri, 24 jiyax 4 idas, Cuonghwa-mingkwo o tduwa ini supu dhyaan da.

Pnyahan pnatas(參考資料) smmalu patas