Western Sahara(西撒哈拉)

File:Flag of the Sahrawi Arab Democratic Republic.svg-Kwoci Tuiwil Sahara(西撒哈拉國旗)
Map of Western Sahara.
Map of Western Sahara.

Gaga kska Meycow ka West sahara, 24 30 N, 13 00 W ka gaga na nniqan. Kana ka knlbangan na o 266,000 sq km(hangan na o Tg78) (knlbanga dxgal o 266,000 sq km, knlbangan qsiya o 0 sq km). Kana ka sejiqun o niqan 587,020 hiyi. Gaga Laayoune ka pusu alang paru, jiyax 0 idas 0 ka jiyax skrayan klwaan. Manu ka dxgal West sahara ga wada sugan 18.80% ka dxgal qpahan, 2.70% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 78.50% na.

Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Brahim Ghali, pnaah hngkawas2016 idas 7 jiyax 9pnrajing kmlawa klwaan.

cinkhulan sa knita’ sa brbiru’

Tuiwil Sahara(西撒哈拉) smmalu patas

Tuiwil Sahara (Kari Arapo: الصحراء الغربية‎ Aṣ-Ṣaḥrā’ al-Gharbīyah; kari Spain:Sahara Occidental;Kari Popoar: Taneẓroft Tutrimt), wa mniq tuiwil daya Ahuyrika, wa mniq dxral tuiril Sahara bnaqi bbuyu, msdalih ucilung Tasiyang, mssiyaw Mawritaniya Islam Konghkwo, Aarciriya Mincu Jnmin Konghkwo. Nniqan dxral niyi u niqan balay pprngawan kari, pnsliyan tndxral dukuricu wucwang Tuiwil Sajncn qmlahang nniqan dxral hiya tunarac ya bay 1/4 na mbbuyu nniqan, msngari niya dxral daw to bay wada qlhangan Moroko wangkwo. Saya, knkana niya u niqan 30 sngari qnlhangan ka smruwa Tuiwil Sajncn dmudul na Sarawey Arapo Mincu Konghkwo ka dukuricu na qnlhangan Arapo. Pusu balay sediq mnniq hiya ka sediq Arapo, sediq Popoar mi sediq Sahara.

Ris(歷史) smmalu patas

 
Qnabil Bnaqi Moroko (mbanah seyng) tuiwil ka qlhangan Moroko, tunarac ka qlhangan Sisajncn.

Kongweyn 7 th, sediq Arapo mtmay dxral nniqan Tuiwil Sahara. Tukcka 15 th, sediq Budoya ka miyah knrmux hini. 19 th cida, sediq Sipanya u prading miyah knrmux Tuiwril Sahara uri, mniq kngkawas 1886 cida daw wada ptyusan dxral qlhangan Sipanya ka Tuiwil Sahara. Kngkawas 1958 cida, Tuiwil Sahara u wada pryuxan phyuwan Sahara sng, mnSipanya Tuiwil Ahuyrika. Kiya mi, Sipanya mniq dxral nniqan hiya qmlahang dhuq yahan kndakar Aarciriya, Moroko mi Moritaniya tu3 qnlhangan niyi.       

Kngkawas 1973 idas 5, mniq dnyawan Aarciriya, Saciya Amura mi Riawt Awro Jnmin Cyeyhwangcyun (slxal splawa ‘Porisariaw Cnseyng’ uxay daw ‘Sisa Jncn’) wada pkla kari psdhuwan phiyu, kiya u muda smruwa spuda wucwang mccbu smdhu Tuiwil Sahara dukuricu.

 
File:Coat of arms of the Sahrawi Arab Democratic Republic.svg-Kwohwey(國徽)

Kngkawas 1975 idas 11, pnsliyan Moroko Hheytay Msama, 35 knbkiyan hiyi smnruwa mtmay Tuiwil Sahara. Idas 11 diyax 14, Sipanya, Moroko, Mawritaniya tu3 qnlhangan u psdhu ppatas “Pnsdhuwan Matri”, smdhu Sipanya u kasi ka thiti bay pa  mniq kngkawas 1976 idas 2 diyax 26 mlatac Tuiril Sahara. Kngkawas 1976 idas 2 cida, Sipanya u muru patas pnsdhuwan, prading kndudul mlatac Tuiwil Sahara kana ka heytay dha. Kiya mi Moroko daw tuhuy Mawritaniya psdhu matas psasu dxral quri Tuiwil Sahara: Moroko u mangal dxral tudaya 17 knbkiyan pinghwang km, Mawritaniya u mangal dxral tuhunac 9 knbkiyan pinghwang km, binaw so niyi u wada msang balay ini sruwa ka Tuiwil Sahara na Porisariaw cnseyng mi wada ksngan Aarciriya uri. Kngkawas 1976 idas 2 diyax 26 cida, heytay Sipanya u wada mlatac Tuiwil Sahara kana. Kngkawas 1976 idas 2 diyax 27 cida, Porisariaw cnseyng mniq Tuiwil Sahara na Piarrayhru pkla kari psdhu phiyu Saharawey Arapo Mincu Konghkwo, kiya mi seyhu u wada rinji phiyu wa mniq Aarciriya tuhunac Tingtuhu sng na kcka Sahara nanminying, binaw horicu ka pnwaya Saharawey Arapo Mincu Konghkwo na sotu u ida nanaq mniq Ayuen kiya ka sohu mnSipanya Sahara jidayi. Babaw niya daw, Porisariaw cnseyng mi Moroko u ini sangay mccbu kddiyax. Kiya mi wada ini baka Mccbu Tuiwil Sahara ka Mawritaniya daw mlatac uri da.

Kngkawas 1979 idas 8 cida, alaw uka brahan mdakar nyahan cnbu Porisariaw cnseyng, wada malix mkmangal dxral Tuiwil Sahara ka Mawritaniya, wada malix nanaq Mccbu Sisa, kiya mi Moroko u wada mling umluk dxral qnnlhangan Mawritaniya, kiya mi ini palix mquri tndxral Tuiwil Sahara knrmux.

Kngkawas 1984 cida, dndulan Porisariaw cnseyng ka Sarawey Arapo Mincu Konghkwo u wada tumal Pnsliyan Pnspuwan Ahuyrika, kiya ka wada mlatac pnsliyan kiya ka Moroko da.

Kngkawas 1987 cida, Moroko u wada balay mqdu qmlahang knkana tndxral Tuiwil Sahara. Mntna diya niyi cida, Moroko u kndudul mniq Tuiwil Sahara phiyu m6 knrbaraw 2,720 km na qnalang qqlahang, kiya mi smkaul heytay qmlahang mi phiyu quri singcng qmlahang ciko.

Kngkawas 1991 cida, Moroko tuhuy Porisariaw cngseyng u smruwa dndulan pnrngawan UN malix cncbuwan. Quri so kongmin meytaq hyo u ida bay mniq kngkawas 1992 muda, binaw bukuy daw wada ini biyaw snturung mthtur da. Kngkawas 1997 cida, ddha dha u wada sndhu ppatas Pnsdhuwan Syostun, smatang kngkawas 1998 muda Kongmin Tooyaw, binaw wada tnrinah ka Moroko dmi ini pndungus da. Quri so uuda Kongto pa, pusu bay mcida ka ddha dha u kiya ka quri so biyax mpbeytaq hyo niya, heytay msama u madas knhbrawan bay hiyi sediq tnhdilan, so kiya daw wada knbeyhing bay mlih ka mndungus uuda Kongto da.

Hniwan niya seyji(政治地位) smmalu patas

Kngkawas 2007 idas 4, Moroko u smatang dmudul quri Keykaku Tuiwil Sahara Qmlahang Dhiya Nanaq, smatang so niyi u smrading quri pprngaw uuda Tuiwil Sahara, binaw wada htranan Porisariaw cnseyng, ddha dha mniq quri biyax dxral nniqan hiya u ini balay ppangal kari. Porisariaw cnseyng u rmngaw Moroko u mniq so qnlhangan dha dxral Tuiwil Sahara u wada smliq quri biyax sediq, kiya mi smriq seyhu Moroko na Arapo Maklibu tongsyunse u tnksung smliq dqras mi hniwan qlangan Sarawey Arapo Mincu Konghkwo.

 
File:Sahara Occidentale.svg-(摩洛哥沙牆(wasil emnanah紅線)左側為摩洛哥控制區,右側為西撒人陣控制區)

Kngkawas 2009 idas 4 diyax 30 cida, Anrihuy UN pa wada pskingal smruwa UN tu1871 go pnrngawan, spuda UN Tuiwil Sahara kongmin meytaq hyo tpaytwan jnci prbrawan 1 kngkawas dungan. So niyi ka pnrngawan kari, Anrihuy u mqaras Moroko tuhuy Tuiwil Sahara Jnmin Cyeyhwang Cnseyng pssruwa muda tutiping uxay so mnduwa bay pprngaw kari, ppsramal ddaun dha tu5 pprngaw kari.

Kngkawas 2010 idas 2 diyax 10 dhuq diyax 11, quri so uuda Tuiwil Sahara txtaxa dha u wada smruwa mniq Amirika Nyoyok co Weystcest cyun muda uxay mnduwa bay mpprngaw kari. UN misicang Panciwen na quri uuda Tuiwil Sahara tesu Kristohu Rosu dmudul pnprngawan niyi, dxral nniqan Tuiwil Sahara mntdiyal niya-Moroko tuhuy Tuiwil Sahara Jnmin Cyeyhwang Cnseyng (Porisariaw Cnseyng), kiya mi  Aarciriya Jnmin Mincu Konghkwo mi Mawritaniya Islam Konghkwo na mpririh dha ka tumal pnrngawan.

Mntna kngkawas idas 11 cida, quru ddaun Tuiwil Sahara tumn3 uxay mnduwa bay pnrngawan u mniq Nyoyok Cangtaw muda pprngaw. Mntumal txtaxa u muda ‘Knlabang, Mnduwa balay lhbun’ muda pprngaw, binaw uka ka mndungus bay rnrihan niya. Idas 12 diyax 16 dhuq diyax 18, quri ddaun Tuiwil Sahara tumn4 uxay mnduwa bay pnrngawan u mniq Nyoyok Cangtaw Korin Tecyu muda pprngaw. Mnhdu pprngaw kari daw so niyi rmngaw ka bntasan dha patas kongpaw, quri so ddaun Tuiwil Sahara mtdiyal ka ddha Moroko tuhuy Tuiwil Sahara Jnmin Cyeyhwang Cnseyn u, ini ppsruwa pnusa kari ana ima ddha dha ka ngalun wana kingal lxayan pprngaw kari.

Kngkawas 2011 idas 1 diyax 21 dhuq diyax 23, quri ddaun Tuiwil Sahara tumn5 uxay mnduwa bay pnrngawan u mniq Nyoyok co Cangtaw muda pprngaw. Mnhdu pprngaw kari daw so niyi rmngaw ka bntasan dha patas kongpaw, quri so ddaun Tuiwil Sahara mntdiyal ka Moroko tuhuy Tuiwil Sahara Jnmin Cyeyhwang Cnseyng u mscida balay ka qnita dha quri ddaun niyi, ida ini ppsruwa pnusa kari ana ima ddha dha ka ngalun wana kingal lxayan pprngaw kari. Dhuq kngkawas 2019 UN Anrihuy u wada dha prbangan Dungan ka diyax qpahun snkulan Sisa Tpaytwan, quri so mqriqu ddaun Tuiwil Shara pa ida uka balay rnrihan niya.

 
File:Western Sahara conflict map.svg-(位於西撒哈拉的摩洛哥控制區(mgkarac藍色)和撒拉威阿拉伯民主共和國控制區(msamac/mgpajiq綠色))

Kngkawas 2020 idas 12 diyax 10 cida, Israel tuhuy Moroko u ppsruwa muda ppwaluk pnluban waycyaw. Amirika u mpsruwa Moroko u niqan biyax dmuwi quri dxral nniqan dha Tuiwil Sahara uri.

Dhuq kngkawas 2020 idas 12 cida, niqan knkana 68 qnlhangan ntumal UN u dmkuh Moroko quri qnita dha Tuiwil Sahara, kiya mi niqan 20 sngari qnlhangan u mniq Ayuen uxay daw Tahera phiyu ringsukwan (Ripiya mi Micrayim psrading keykaku), kiya mi niqan 36 qnlhangan ka smruwa Sarawey Arapo Mincu Konghkwo.

Tiri(地理) smmalu patas

 
File:Blank Map-Africa.svg

Nniqan(位置) smmalu patas

Nniqan weytu: 20°46′N—27°40′N, wa mniq tudaya dmka nniqan ticyo. Muru ticyo 5

bnkuwan pnsnakan, 1/3 ka mniq mtilux nniqan, 2/3 ka mniq tudaya muxul nniqan.

Kiya mi mdungus balay 27°40′ weyseyng ka ayus tudaya. Nniqan cingtu: 17°06′W—

8°40′W, tunarac ayus u mndungus bay tuiwil cing 12° mi 8°40′W. Snpeyyah tunarac

mi tuiwil dmka ticyo hungun qmita, mnniw tuiwil dmka ticyo, pnwaya 0 nniqan

jikang (Diyax Krinwic).

Knkkarac(氣候) smmalu patas

Mnmdungus bay bnaqi bwihur lipax lnlingay, knkana qnlhangan u ini kpiya ka

qsiya ryuco, to bay bnaqi bbuyu kana. Dxral tuiwil mkngahu ucilung u llbu mi

mbrnux, haypa u ini khrinas 200 m; tubaraw ka lipax lnlingay dxral nniqan tunarac, haypa u ya bay 450 m. Tunarac daya sng haypa u 800 m kiya ka knkana dxral nniqan knbaraw balay. Tubaraw brnux u niqan knrbuq balay ayu, yayung ayu Saciyeyhara ka knbeyhing balay. Knkana qnhlangan u uka ana kingal yayung ka ini pstuq qluluy qsiya ka yayung. Mnknkkarac mtilux nniqan bnaqi bbuyu, knyuxan quyux knkawas u ini khrinas 100 hawmi, niqan duma nniqan u knttu mk10 sngari ini qyuxi quyux. Diyan mi kman ka kntlxan u ini balay pntna, kntlxan diyan mi kman knpriyux kntlxan ka kcka dxral u 11℃~14℃. Ini ttuku quyux, kndnguwan, mbngux mtilux ka tukubeycu knkkarac Tuiwil Sahara. Ana so wa mniq mkngahu ucilung Tasiyang ka dxral Ayuen, Tahra u ya wana bay 40 hawmi uri.

Wunhwa(文化) smmalu patas

Pusu tyawmu: Tuiwil Sahara.

Dhuq saya, alaw pnspngan quri ndanan seyji, quri so nkeyngkyo bungka Tuiwil Sahara u tikuh balay. Duma so quri nkeyngkyo kari mi bungka Tuiwil Sahara pa, pusu niya u snpeyyah sediq mpkeyngkyo Fransi ka muda, kiya mi dhiya saya u wada mniq alang tudaya Mawritaniya muda keyngkyo da.

pnyahan pnataas smmalu patas