Tnpusu seejiq Taywan
Tnpusu seejiq Taywan (台灣原住民族)
smmalu patas
Tnpusu seejiq Taywan ga kiya ka pnlealay bi mnniq Taywan hini na seejiq, hiya o nNantaw micu uri. Tnpusu seejiq Taywan ga uxay wana kingal bi klgan seejiq, sayang do niqan maxal mataru klgan ka gaga phyugan hangan sejiqun. Dhuq sayang hngkawas 2016 idas 4 dga, wada mrana dhuq 54wan 8,548hiyi ka hnbragan tnpusu seejiq da, wada dhuq 2.33% kasnpgan sejiqun Taywan sayang.
Mniq Taywan hini sayang ga msblaiq bi, saw bi srnabaw kdjiyax ka mniq Taywan, niqan bi hangan na babaw dxgal, klaun bi seejiq deseisil klwaan kana ka Taywan hini. Yasa gaga kska bi paru gsilung ka hiya, niqan egu(lala) dgiyaq, niqan egu(lala) qsiya ayug ni yayung, niqan egu(lala) bi klgan seejiq uri, gaga mseupu mniq Taywan hini kana. Kiya ni bqanan dha kingal “ Furmosa ” ka hangan na.
Manu ka seejiq tnpusu ga kiya ka plealay mniq Taywan na sejiqun, seuxal han o wana mngari klgan ka seejiq tnpusu Taywan han, maka ka bukuy do wada mlutuc mhiyug ka hangan empitu klgan seejiq tnpusu Taywan duri. Saw ka Itasaw, Kavalan, Truku ni Sakizaya, dhuq hngkawas empusal kbkuy maspac(2008) do wada qulung mhiyug ka hangan ta Seejiq Balay uri da. Hici bi pnhyugan o kiya ka Kanakanav ni Saaruwa dha klgan seejiq tnpusu Taywan, sayang do wada mrana dhuq maxal mataru klgan ka seejiq tnpusu Taywan da. Sayang dga niqan egu(lala) klgan ka seejiq gaga mniq Taywan hini, niqan ksun Klmukan, Khilang ni Tlu uri, ita tnpusu Taywan o ksun ta dha “ Yencumincu ”.
Sayang ga seejiq tnpusu Taywan ga niqan ka gaga mniq kska ni ssiyaw gsilung, mkan nanaq(k) mnhru ni mndakil kska gsilung ka dhiya. Saw ka Amis, Yami(Tau), duma Paiwan ni Truku sayang. Niqan ka gaga mniq alang dgiyaq(daya) uri, saw ka Tayal, SaiSiyat, Thao, Tsou, Bunun, Rukai, Seejiq, Paiwan ni Truku. Niqan ka gaga mgimax seejiq Klmukan ni Khilang uri da. Saw ka Puyuma, Kavalan, Sakizaya ni duma Amis, sayang do wada hbaraw bi ka thjil alang brnux paru uri da. Saw nii ka nniqan seejiq tnpusu Taywan sayang.
Sayang dga seejiq tnpusu Taywan o niqan bi ririh na ka gygaya kngkingal klgan seejiq ksun. Kiya ni mklawa baraw ga bqanan na kingal jiyax “ smiyan ” ka kngkingal klgan seejiq. Pusu na o iyux pkla lqlaqi hici, pkla pnaah eseisil alang seejiq quri saw endaan ni knkla rdrudan sbiyaw. Smiyan Seejiq ksun o mngaaw jiyax mtrul kingal(31) idas maxal dha(12) kngkingal hngkawas, jiyax nii mtduwa msangay kana ka dSeejiq, musa teumal mtmay mqaras euda dSeejiq alang. Uxay uri o musa alang na nanaq, qmita tama rudan ni bubu ruda, smiling quri gygaya Seejiq nanaq.
Sayang dga musa sapah pyasan o tduwa smluhay kari rudan nanaq uri, malu bi qbhangan ka hnici hnang kari rdrudan sbiyaw. Tduwa paah hini mkla endaan rdrudan sbiyaw, tduwa paah hini smluhay knkla rdrudan sbiyaw. Qrasun bi niqan emptgsa tmgsa smluhay kari, meuyas uyas ni rmgrig grig rudan sbiyaw.
Msuwil pkla quri euda laqi dqrijl “ tminun, ” msuwil pkla quri euda dsnaw “ pusa gasil, dmangaw ” dnii…. Paah hini wada egu(lala) bi ka klaun gygaya rdrudan sbiyaw, qrasun bi “ Tnpusu ku Taywan ka yaku, Seejiq ku balay kaya ku. ”
Pteumal pptasun（參考資料）
smmalu patas- 詹素娥Lituk Teymu