Flag of Uruguay
Flag of Uruguay-Kwoci Uruguay Konghkwo(烏拉圭共和國國旗)

Uruguay(烏拉圭) smmalu patas

Gaga kska Kska- Hunac Meycow ka Uruguay, 33 00 S, 56 00 W ka gaga na nniqan. Kana ka knlbangan na o 176,215 sq km(hangan na o Tg91) (knlbanga dxgal o 175,015 sq km, knlbangan qsiya o 1,200 sq km). Kana ka sejiqun o niqan 3,351,016 hiyi. Gaga Montevideo ka pusu alang paru, jiyax 25 idas 8 ka jiyax skrayan klwaan. Manu ka dxgal Uruguay ga wada sugan 87.20% ka dxgal qpahan, 10.20% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 2.60% na.

Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Tabaré Vázquez, pnaah hngkawas2015 idas 3 jiyax 1pnrajing kmlawa klwaan.

cinkhulan sa knita’ sa brbiru’

Uruguay(烏拉圭) smmalu patas

 
File:Coat of arms of Uruguay.svg-Kwohwey.(國徽)
 
File:Uruguay (orthographic projection).svg--Ida nkiya nniqan lnglingay (自然地理位置)

Uruguay Konghkwo (Kari Spain: República Oriental del Uruguay), splawa dha Uruguay (Uruguay, hnang kari Spain: qnlhangan Tuhunac Meyco tunarac hunac, tuiwil u msdalih Argentina, tunarac mi tudaya u msdalih Brazil, wa tuhunac niya ka yayung Raburata, tunarac hunac niya ka Tasiyang. 342 knbkiyan knhbrawan hiyi sediq ka Uruguay, kcka niya u dalih 180 knbkiyan pa wa mniq sotu mi knbeyhing bay alang mkbrnux Mongtwido mi duma nniqan alang mkbrnux) Knrbangan tndxral Uruguay ka 176,000 pinghwang km (68,000 pinghwang ingri), kiya ka Tuhunac Meyco tu2 kntiping, wana hmrinas knbeyring tndxral Suriname.     

Hangan qnlhangan(國名) smmalu patas

Hangan niya Uruguay u snpeyyah yayung Uruguay, yayung niyi u kari Kwarani dmuwi hnang Spain ‘Uruguay’. Quri so niyi 1 hangan u ou ini pntna dungus niya, mray so ‘yayung qduda’ (Kari Caruya ‘yayung Ura’, kcka ‘urú’ u rodux skaya ka dungus niya). Hangan niyi pa ya bay snpeyyah tndxral hiya splawa dha ‘uruguá’ ka pngucun yayung.                                              

Spain ka qmlahang cida mi babaw niya, Uruguay mi ssiyaw dxral nniqan niya u splawa dha ‘Neyburada’ (Cisplatina) mi ‘Tunarac Mkngahu Nniqan’ (Banda Oriental), bukuy u splawa dha ‘Tunarar Mkngahu Sng’, kiya mi babaw dukuricu daw wada splawa ‘Uruguay Tunarac Mkngahu Konghkwo’ (la República Oriental del Uruguay).

Ris(歷史) smmalu patas

Pusu tyawmu: Rikisi Uruguay. smmalu patas

Cbiyaw cida tunarac mkngahu yayung Uruguay u mnniq hiya ka sediq Caruya.

Rikisi nyahan qmlhangan cbiyaw(早期殖民史) smmalu patas

Kngkawas 1516 pnrdingan kawas nniqan hini u sndalan Spain tanseyngcya Huan Tiyas Dsoris. Kndadax kngkawas 1680 daw ida yaha mppluk Spain mi Budoya ka hini. Hiti balay daw mniq kngkawas 1726 cida wada mbiyax ka sediq Spain, wada mdxral qhlangan Spain ka hini, phiyu Mongtwido cyunsu trduwan asu. Kngkawas 1776 cida Spain u wada dha pspuwan nniqan qmlahang Raburada ka hini, cida u splawa dha ‘Raburada nniqan yayung tunarac mkngahu’ (Banda Oriental).     

Mccbu dukuricu(獨立鬥爭) smmalu patas

19 th pnrdingan, knkana knkingal nniqan dxral Rating Meyco u qlhangan Spain kana, mbbur pcriyu mccbu dukuricu. Kngkawas 1811 mincu ingsyong Hosi Huwasiaw Atikas rmading mccbu, mniq kngkawas 1815 wada qlhangan knkana ka qnlhangan. Kngkawas 1816 Budoya ka mntxan knrmux Dungan, kiya mi mniq kngkawas 1821 idas 7 wada ngalan Brazilkana ka knkana tndxral Uruguay, wada knpriyux hangan Neyburada sng. Kngkawas 1825 idas 8 diyax 25, spuda Huan Atongniaw Lawareyha ka pusu mi 33 hiyi sediq Tunarac Mkngahu snpeyyah Argentinatbrinah miyah qnlhangan, wada ngalan dungan ka Mongtwito alang mkbrmux, pkla kari wadadu kuricu ka Uruguay, kiya u wada dha ngalan diyax smsung pnhiyu qnlhangan ka idas 8 diyax 25. Kngkawas 1828 pnsdhuwan Mongtwito ka wada sndhu pusu biyax Uruguay.

Rikisi jidayi saya(現代歷史) smmalu patas

Babaw niya daw ini sangay yahan pddayak mccbu ssiyaw qnlhangan ka Uruguay, hbaraw balay ka sediq wada mangal luqah mi wada mrdang. Kiya uri u Uruguay pa snpeyyah Oco tmquli hbaraw bay sediq tnhdilan, kiya u spuda qqpahan phuma pnwalang cuko ka pusu bay stmaun keyjay Uruguay. Tumn2 knbeyhing mccbu brah cida Oco mi duma nniqan qnlangan icil u ini sangay muda mccbu uri, knou bay pnhuma pnwalang u snpeyyah Uruguay mquri nganguc, alaw sntama quri phuma pnwalang ka Uruguay mi wada kasi balay mtblayaq qnlhangan ka dhiya.

Babaw mnhdu tumn2 knbeyhing mccbu daw, alaw wada ini sangay mlih ka neydang pnhuma npnwalang kwoci, wada bsiyaq balay msbukuy ka qnrqilan keyjay quri Uruguay. Ini mtduwa ka keyjay Uruguay u wada mrrudu ka cngcyu dha uri, smpusal mnuda cyunsu cngpyeyn, so kiya u wada kndudul mthiti qnlhangan sunca ka keyjay dha.

Kngkawas 2004 cida, Dawarey Pasks ka wada mangal soto, kngkawas 2005 idas 3 diyax 1 mndungus bay psdhuwan phiyu soto Uruguay, kiya ka rikisi qnlhangan dha tu1 soto cwoyi. Spuda cwoyi cngtang ryeynmong Kwanghwan cngseyng ka muda cucng, thwayun dha muda ka knpriyux syakay keyjay, wada ini biyaw mtutuy ka keyjay Uruguay, mniq kngkawas 2004 dhuq kngkawas 2008, GDP dha u kawas kawas 6.7% tnbyaxan mdakil, qrinuc sediq u kndadax 33% wada mlih dhuq 21.7%, kngkawas 2011 cida daw krinah mlih dhuq 18.6%, kiya ka sunca Rating Meyco so sklwiyun balay. Mniq knkana qnlangan qnrqilan cinjong cida, knrana keyjay u shtranan uri, binaw seyhu pa spuda knkrayan bay kongkong sliqun pila mi tocu, wada mndungus bay smdhu keyjay so ini ptkimax, kiya ka kngkawas 2010 cida keyjay Uruguay u ida hmrinas 7% tnbyaxan mdakil ka keyjay dha.

Kngkawas 2013 cida, wada mangal Keyjay Sweyjn rmirih qnlhangan kngkawas ka Uruguay, pusu balay aangal dha snadu niyi pa alaw soto Uruguay Hosi Musika u niqan knmalu bay hniwan niya spkla knkana qnlangan. Uruguay uri u mniq kngkawas 2013 idas 4 u wada muda tongsing msturung hwaan, kngkawas 2013 idas 7 dungan uwada muda muknkana qnlangan muwaya bay qnlhangan srwanan dha pnwaya malu pbbari ka tama.

Tiri(地理) smmalu patas

 
Sasing pnsingan weysing ka Uruguay.

Pusu tyawmu: Lnlingay Uruguay.

Tu2 kntiping qnlhangan Tuhunac Meyco ka Uruguay, hniwan dxral u mbbrnux ka pusu balay, knbaraw bay tudu dwiyaq pa ini khrinas 514m. Dxral mkngahu ucilung u, pusu bay u tmabu dapa, miric mi tnbuwan mucang. Niqan knou bay beyhing yayung ka Uruguay, kcka niya u knbeyhing bay yayung ka yayung Uruguay, kiya mi mkngahu yayung u niqan ou langu qsiya uri, kiya u tuiwil yayung Uruguay pa wada mtayus qnlhangan uri.

Knkkarac Uruguay pa mntuhunac dmka ticyo huku mntilux mhuriq knkkarac, ida

5 dhuq idas 8 ka misan, idas 12 dhuq idas 2 ka rbawan. Ana so dndulan tudu dwiyaq Antis kndnguwan na tuiril bwihur, binaw alaw msdalih ucilung, kiya mi niqan balay

Bazil danan muxul bwihur uri, kari balay hnbuy niya qsiya quyux.  

Cgnc(政治) smmalu patas

 
Kwohuy Uruguay.

Kngkawas 1830 idas 7 diyax 18 psdhu pkla tu1 keyngpo, bukuy daw wada mnou sbrahan. Kngkawas 1951 cida keyngpo u wada laxan ka pnwaya soto cu, phiyu pnwaya kwou kaygi cu (Knbaraw bay biyax tmalang ciko). Kngkawas 1966 snbarah keyngpo, tbrnahun muda Dungan ka soto cu. Kngkawas 1973 heytay cngpyeyn daw htranan muda ka keyngpo. Kngkawas 1985 minsweyn seyhu ka muda dmudul daw muru keyngpo Dungan. Muda pnwaya ka keyngpo Uruguay pa muru muda mincu konghecu, psnakan 3 biyax.   

Soto ka weynso qnlhangan mi pusu dmudul seyhu, kiya ka dmuwi biyax ucwang knbeyhing bay bukung uri, huku soto ka ngalan sanggiying, phyuwan kwohuy cusi mi sanggicyo uri. Soto, hukusoto, kwohuy giying mi knkingal sng sngcang pa snpeyyah sediq qnlhangan msdurux seyngkyo pnsdhu pnhiyu kana, 5 kngkawas ka iyax diyax qpahan. Soto u naqah lmutuc mn2 muda, binaw malu ka mnsangay txan mi mtutuy dungan. Trahuc soto u phiyu 13 hiyi neyke bucyo, spuda soto ka psdhu smkaul,   qmlahang knkingal singcng cikwan.

Sing-cng cyu-hwa  (行政區劃) smmalu patas

 
Kingal knmalu qtan sotu Mongtwito
 
Juga singcng cyuhwa Uruguay.

Pusu tyawmu: Singcng cyuhwa Uruguay.

Knkana qnlhangan u psnakan 19 sng.

  • Artigas
  • Canelones
  • Cerro Largo
  • Colonia
  • Durazno
  • Flores
  • Florida
  • Lavalleja
  • Maldonado
  • Mongtwito
  • Paysandú
  • Río Negro
  • Rivera
  • Rocha
  • Salto
  • San José
  • Soriano
  • Tacuarembó
  • Treinta y Tres

Cyun-s軍事) smmalu patas

Pusu tyawmu: Cyunsu Uruguay.

Cingci(經濟) smmalu patas

 
Qnlhangan dha cuko mniq bnkuwan 28 rakaw kluwanan juga muda pkla.  

Pusu tyawmu: Keyjay Uruguay.

Pusu balay keyjay Uruguay pa sntama cuko pnhuma pnwalang, brah mniq 20 th pnrdingan Oco pspuruq mccbu cida, tna knou bay cuko pnhuma pnwalang mquri knkingal aalang Oco ka Uruguay da, kiya ka wada mmblayaq bay qnlhangan Tuhunac Meyco ka Uruguay cida. Ana so uka brahan pnsung so 20 th pnrdingan cida qnblayaq ka keyjay Uruduay saya, binaw ida sntama bay dndulan cuko pnhuma pnwalang ka Uruguay. Kngkawas 2000 Tuhunac Meyco u pspuruq mqraqil keyjay, Bazil mi Argentina ka wada cnhdilan bay mqraqin keyjay, alaw Uruguay niqan dmka coko ka spquri Bazil mi Argentina, kiya ka wada dndulan mqraqil ka keyjay dha uri, wada mlih ka cuko, uka qpahun ryu u wada dhuq hmrinas 10% uri. Uruguay pa mniq nniqan Tuhunac Meyco kingal wada mqraqil keyjay na qnlhangan, binaw kndadax kngkawas 2004 prading, wada smnul Bazil mi Argentina prading mtutuy ka keyjay Uruguay, mniq so ndanan mqraqil keyjay so niyi pa, ida wada mrana ka keyjay Uruguay, psdkanun ka Argentina mi Paraguay mi Bazil pa wada ini bay pntna. Kngkawas 2011 jncyun kcka qnlhangan knkana bay u 15,469 pila Amirika, mniq Tuhunac Meyco u murux bay qnbliqan dha mniq brah. Kiya Dungan u, ini balay pntna duma qnlhangan Rating Meyco pa, sisu mniq Rating Meyco ka Uruguay u tiping balay kiya (0.446).    

Knhbrawan hiyi sediq mi minjoku(人口和民族) smmalu patas

Snhiyan Uruguay kngkawas 2008
Snhiyan Paseynto
Roma Teyskyo 45.7%
Uxay Snhiyan Teyskyo Kiristoky 9.0%
Uka tnpusu snlhayan sinjya 30.1%
Uka snhiyan

Utux Baraw

12.0%
Ini klayi 2.0%
Duma niya 1.2%

Pusu tyawmu: Knhbrawan hiyi sediq Uruguay.

328.63 knbkiyan (Kngkawas 2011, smpucyu qnlhangan Uruguay), kcka knhbrawan bhuway sediq ka 90.8%, sediq Idia Oco aynoko ka 5%. Ddiyun kari seyhu ka kari Spain. To bay smluhay snhiyan Teyskyo ka sediq hiya. Pusu bay pnspuwan sediq qnlhangan Uruguay u sediq tnhdilan snpeyyah Oco. Sediq Tnpusu ka sediq Caruya pa, mniq mkkbkuy kngkawas miyah thdil Uryguay ka sediq Oco cida u knhbrawan balay ka wada dha phqilan. Sediq tnhdilan Oco niyi u to bay snpeyyah Spain mi Itali, so kiya sediq Uruguay u pusu bay skari Spain.  

Bungka(文化 )    smmalu patas

Pusu tyawmu: Bungka Uruguay.         

  • Eduardo Galeano,writer and social commentator renowned throughout Latin America
  • Hawarhe Mahehut, sediq mptpatas Uruguay.
  • Circe Maia
  • Mario Levrero
  • List of Uruguayans
  • Music of Uruguay
  • Mariaw Beyneytdi, niqan bay hnhangan sediq mptpatas Uruguay.   

Natariya Awreyro, hayo mpuyas, sediq mpeyga mi susang secisu Uruguay.  

Tiyu(體育) smmalu patas

 
Th cyocang

Mtur boru ka kuxul bay pskbiyax hiyi sediq Uruguay. Pskbiyax mtur boru pa mnpkrdax bay mniq rikisi qnlangan pnsung mtur boru, Uruguay uri ka mniq kngkawas 1924 mi kngkawas 1928 mn2 Orimpiko undokay mnangal kingpay pnsung mtur boru. So kiya wada mangal tu1 Qnlanganpey Pnsung Mtur Boru cupan qnlhangan, kiya mi mniq muwaya bay pnsung mtur boru kngkawas 1930 mi kngkawas 1950 mn2 mangal ici bang. Kiya uri u, kngkawas 1970 mi kngkawas 2010 u mn2 mangal tu4 snadu.

 Pnsung cnbu boru rancyo mi kandang boru pa niqan bay hnhangan qnlangan uri ka Uruguay.       

Pnyahan pnatas(參考資料) smmalu patas